Singapore 'tìm kiếm lại linh hồn' của nền kinh tế khi các ca nhiễm COVID tăng mạnh

Khi lượng người đi bộ thưa dần trong những khu thương mại trung tâm của Singapore vào ngày 27 tháng 9, người quản lý của một cửa hàng bán đồ thực phẩm tốt cho sức khỏe đã thở dài thất vọng “Đã không có ai quay lại cửa hàng”.

Trong thời gian bình thường, nhân viên từ các văn phòng gần đó sẽ trò chuyện với nhau bằng bữa trưa nhẹ gồm hải sản và rau cùng với cơm. Nhưng các hạn chế COVID-19 mới được áp dụng vào ngày hôm đó đã khiến việc làm việc tại nhà trở thành mặc định. 

Nhà hàng đã vượt qua được năm rưỡi đầu tiên của đại dịch. Nhưng người quản lý không chắc nó sẽ tồn tại lâu hơn nữa. Anh ấy nói rằng có thể phải "đóng cửa vì đang thua lỗ”.

Là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới tiêm chủng đầy đủ cho 80% dân số chống lại COVID-19 vào cuối tháng 8, Singapore đã được thiết lập để đẩy nhanh quá trình mở cửa trở lại khôi phục nền kinh tế. Chính phủ đã đề ra một chiến lược "sống chung với COVID", kế hoạch này được các bộ trưởng phụ trách về phòng chống dịch bệnh vạch ra vào tháng 6, theo đó đất nước sẽ điều trị COVID-19 giống như một bệnh cúm và khôi phục lại cuộc sống trở về trạng thái bình thường.

Bây giờ, các nhà chức trách đang chống lại sự gia tăng theo cấp số nhân của các bệnh nhiễm, bắt đầu sau khi chính phủ nới lỏng một số quy định vào tháng Tám. Một con số kỷ lục 2.909 trường hợp mắc mới đã được báo cáo vào thứ Sáu tuần trước (1/10), cao gấp hơn 10 lần con số một tháng trước đó. Sự gia tăng nhanh chóng một phần là do việc các đợt xét nghiệm thường xuyên, và vì 98% bệnh nhân mới không có triệu chứng hoặc chỉ có các triệu chứng nhẹ, đất nước 5,45 triệu người đã không từ bỏ kế hoạch sống chung với COVID. 

"Tất cả chúng tôi đều hy vọng rằng chúng tôi có thể bỏ qua những hạn chế này, đặc biệt là với tỷ lệ tiêm chủng cao của chúng tôi và với kế hoạch tiến tới một quốc gia chống chịu với COVID", Bộ trưởng Tài chính Lawrence Wong cho biết khi Chính phủ tuyên bố thắt chặt quy định vào ngày 24 tháng 9. "Nhưng thực tế là với quỹ đạo lây nhiễm hiện nay, hệ thống chăm sóc sức khỏe và nhân viên y tế của chúng tôi đang phải đối mặt với nhiều áp lực”, Bộ trưởng nói thêm.

Ngay cả khi chính phủ cho thấy Singapore có thể sống được với COVID-19, thì những thách thức dài hạn vẫn sẽ xuất hiện. Khi cuộc khủng hoảng y tế thay đổi cách thức kinh doanh của thế giới, liệu một trung tâm du lịch và thương mại có thể tìm ra những cách thức mới để thu hút người dân và đầu tư không? Trong nước, Singapore có thể giải quyết tình trạng dân số già và cải thiện đời sống của người lao động lương thấp? Đảng Hành động Nhân dân, đã lãnh đạo đất nước kể từ khi độc lập vào năm 1965, đang tìm kiếm câu trả lời trong khi đối mặt với câu hỏi của chính mình: Ai sẽ kế nhiệm Thủ tướng Lý Hiển Long hiện đã 69 tuổi? Singapore đang ở một thời điểm quan trọng.

Đại dịch đã làm nổi bật một số thế mạnh của Singapore. Các biện pháp điều chỉnh khoảng cách an toàn được hiệu chỉnh cẩn thận, bao gồm cả việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số để theo dõi truy vết đã thu hút sự chú ý trên toàn cầu như một điển hình về cách phản ứng thông minh. Chính quyền thành phố đã giới hạn số ca tử vong do COVID-19 ở mức hơn 100. Và Singapore là nền kinh tế lớn của châu Á đầu tiên bắt đầu tiêm chủng vào tháng 12, đảm bảo các mũi tiêm Pfizer ban đầu và sau đó bổ sung thêm cả Moderna.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng cũng bộc lộ những mối liên hệ yếu kém trong nền kinh tế tiên tiến và xã hội giàu có của Singapore. Năm ngoái, các vụ lây nhiễm trong các ký túc xá đông đúc dành cho công nhân nhập cư cho thấy ngành xây dựng, nhà máy đóng tàu và các ngành công nghiệp khác phụ thuộc nhiều như thế nào vào nguồn lao động giá rẻ. Các hạn chế đi lại trên toàn cầu, bao gồm cả việc kiểm soát chặt chẽ biên giới của Singapore, không chỉ cản trở hoạt động du lịch và các ngành kinh doanh liên quan mà còn cản trở dòng lao động mới. Số liệu thống kê dân số được công bố vào cuối tháng trước cho thấy số lượng công dân nước ngoài đã giảm 10,7% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 1,47 triệu người, tính đến tháng Sáu.

Tăng trưởng không thực sự bùng nổ như trước COVID-19. Tổng sản phẩm quốc nội tăng 1,3% trong năm 2019, mức tăng chậm nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, trong bối cảnh thương mại bị gián đoạn. Sau đó, vào năm 2020, Singapore bị suy giảm kinh tế mạnh nhất trong lịch sử.

Nền kinh tế từ đó có dấu hiệu phục hồi. Vào tháng 8, chính phủ đã nâng dự báo GDP năm 2021 lên khoảng 6% đến 7%, từ 4% đến 6%, nhờ vào việc tiêm chủng và cải thiện điều kiện ở các đối tác thương mại chính. Nhưng sự phục hồi đang tỏ ra khó khăn hơn dự kiến.

Nhà kinh tế Chua Hak Bin của Maybank Kim Eng cho biết, việc thắt chặt các hạn chế mới nhất "có thể sẽ ảnh hưởng đến một số phân khúc dịch vụ, đặc biệt là thực phẩm và đồ uống; bán lẻ, giải trí và khách sạn", đồng thời lưu ý rằng những lĩnh vực này chiếm một phần tương đối nhỏ của nền kinh tế.

Những tác động từ bên ngoài cũng đang dồn dập. Sự suy thoái kinh tế của Trung Quốc là dấu hiệu xấu cho các quốc gia như Singapore có quan hệ kinh doanh chặt chẽ với nền kinh tế số 2 thế giới. Ngân hàng lớn nhất của Singapore, DBS Group Holdings, đã cảnh báo trong một báo cáo gần đây rằng "tốc độ tăng trưởng chậm hơn của Trung Quốc trong nửa cuối năm 2021 sẽ ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu trong tương lai”.

Hiện tại, tăng trưởng hàng năm của lĩnh vực sản xuất của Singapore - các sản phẩm cốt lõi bao gồm điện tử, máy móc và dược phẩm đã giảm trong tháng 8 xuống 11,2%. 

Điều đáng lo ngại hơn đối với các quan chức là sự không chắc chắn dai dẳng về khả năng tồn tại của mô hình kinh tế Singapore.

Một nỗ lực để cải thiện lĩnh vực du lịch đã không diễn ra theo đúng kế hoạch. Vào tháng 2, Singapore cho xây dựng khách sạn kinh doanh mới ở sân bay Changi Airport. Khách sạn có tên gọi “Connect@Changi”. Ý tưởng là để du khách bay đến và lưu trú tại chỗ, tham dự các cuộc họp với các đối tác địa phương trong các phòng được ngăn cách bằng vách ngăn kính kín gió.

Tuy nhiên, hiện tại, khu phức hợp đã được chuyển đổi thành một cơ sở chăm sóc cho bệnh nhân COVID-19 không có triệu chứng nghiêm trọng. Điều này phản ánh cả trường hợp gia tăng của Singapore cũng như nhu cầu đi lại phục hồi chậm. Bộ trưởng Y tế Ong Ye Kung giải thích trên Facebook rằng: "Cơ sở này được thiết kế dành cho khách du lịch, nhưng với các biện pháp biên giới chặt chẽ vẫn được áp dụng, Connect@Changi đã điều chỉnh và thay thế mục đích sử dụng ban đầu”.

Trong khi COVID-19 đã ngăn không cho khách du lịch đến, các nhà chức trách lo ngại các quy định thuế toàn cầu mới cũng có thể khiến các công ty xa lánh dần đất nước.

Vào tháng 7, Bộ trưởng Tài chính Wong đã bị chất vấn trước Quốc hội về việc mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu được đề xuất sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mô hình thuế thấp của Singapore.  Wong nói: “Điều này sẽ khiến chúng tôi khó thu hút đầu tư hơn và chúng tôi phải làm việc chăm chỉ hơn, đặc biệt là với quy mô của chúng tôi”, đồng thời ông thừa nhận một số nơi khác cũng đang cung cấp các điều kiện kinh doanh hấp dẫn và thuyết phục ngang nhau, nếu không muốn nói là hơn. Ông tiếp tục, công việc khó khăn cần phải làm có thể bao gồm "nâng cấp lực lượng lao động, cơ sở hạ tầng, khả năng kết nối của chúng tôi và cải thiện môi trường kinh doanh tổng thể của chúng tôi để có thể thu hút nhiều công ty đến làm việc."

Bên cạnh sự sụt giảm mạnh về lao động nước ngoài, số liệu thống kê dân số mới nhất cho thấy dân số đang già đi nhanh chóng. Không tính công dân nước ngoài, cư dân từ 65 tuổi trở lên chiếm 16% tổng số, tăng từ 15,2% một năm trước đó. Mối quan tâm đặc biệt là làm thế nào để hỗ trợ những người cao niên có thu nhập thấp hơn và khuyến khích họ tham gia vào lực lượng lao động.

Tan Poh Lin, trợ lý giáo sư tại trường Chính sách Công Lý Quang Diệu thuộc Đại học Quốc gia Singapore, cho biết "các giải pháp dành riêng cho từng thế hệ là cần thiết”.

Nhưng bà cho biết trong thời gian tới, "đặc biệt là do hậu quả của đại dịch COVID-19, sự kết hợp giữa các chính sách nhằm mục đích kiếm tiền từ tài sản của các hộ gia đình và hỗ trợ của chính phủ sẽ quan trọng hơn trong việc tạo ra an ninh tài chính cho người cao tuổi có thu nhập thấp”.

"Ngoài ra còn có cơ hội tận dụng sự thay đổi theo hướng sắp xếp công việc linh hoạt hơn để tăng cường sự tham gia của người cao tuổi”, bà nhận định

Thủ tướng Lý Hiển Long đã từng nhấn mạnh trong bài phát biểu Ngày Quốc khánh vào ngày 29/8 về những lo lắng về những người có mức lương thấp - không chỉ người cao tuổi mà còn cả những người lao động không có hợp đồng chính thức như tài xế giao hàng. Ông nói "Họ có ít tiền tiết kiệm hơn để vượt qua thời kỳ khó khăn. Trong đại dịch, tình hình của họ trở nên rất bấp bênh." Cho dù đó là giảm bất bình đẳng hay ngăn chặn sự gia tăng COVID-19, chính quyền của ông có thể cảm thấy sức nặng của kỳ vọng của người dân nhiều hơn so với bình thường.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng ngay cả trong một thế giới được định hình lại bởi COVID-19, Singapore vẫn còn nhiều điều cần phải làm.

"Trung tâm tài chính của Singapore tiếp tục phát triển ngay cả trong thời kỳ đại dịch, củng cố vị thế của họ như một trung tâm quản lý quỹ và ngân hàng tư nhân", Nhà kinh tế Chua Hak Bin cho biết. Ông nói: “Những lo ngại về luật an ninh quốc gia ở Hồng Kông cũng đang chuyển hướng đầu tư và quỹ sang Singapore, trong khi chính quyền thành phố đang hưởng lợi từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng sản xuất được chuyển dịch khỏiTrung Quốc ”.

Khi đại dịch thúc đẩy các doanh nghiệp tiến lên kỹ thuật số và theo đuổi phát triển bền vững, Singapore đang cố gắng hết sức để nắm bắt những xu hướng này, tạo ra các khuôn khổ hỗ trợ fintech và dẫn đầu khu vực về tài chính xanh.

Theseira của Đại học Khoa học Xã hội Singapore lập luận rằng, quốc gia này tiếp tục mang đến sự kết hợp giữa an toàn, ổn định và sức sống kinh tế mà khó có nước láng giềng nào sánh kịp. Ông cũng nhìn thấy một cơ hội sản xuất lớn, nếu Singapore có thể cải thiện sự đổi mới và năng suất của mình để không phải "cạnh tranh chỉ về giá". Theseira cảnh báo rằng "con đường phía trước sẽ không suôn sẻ."

Ông nói: “Nhưng tôi nghĩ COVID-19 chắc chắn đã mang đến cho chúng ta những cơ hội cũng như thách thức, bởi vì hiện nay rõ ràng hơn là các mạng lưới kinh doanh và sản xuất toàn cầu thực sự dễ bị tổn thương. Singapore có cơ hội tốt để lấy đà khi họ tìm cách xây dựng năng lực trong lĩnh vực công nghệ kỹ thuật số và sản xuất tiên tiến”.

Bảo Bảo (Theo Nikkei Asia)