Quy định về xin cấp giấy phép môi trường - những vấn đề pháp lý và thực tiễn

Tọa đàm diễn ra với 2 nhóm chủ đề: “Cơ sở pháp lý của những quy định pháp luật về xin cấp giấy phép môi trường” và “Giải pháp nâng cao hiệu quả việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường đối với các cơ quan quản lý, tổ chức, doanh nghiệp…”.

ThS. Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam nhấn mạnh: Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có nhiều điểm mới và phức tạp, liên quan đến nhiều ngành nghề, lĩnh vực nên quá trình triển khai vẫn còn bộc lộ một số vướng mắc trong việc áp dụng các quy định về hồ sơ, thủ tục xin cấp giấy phép về môi trường. Thông qua tọa đàm, các cơ quan hữu quan có thể nắm bắt các thông tin hữu ích để đưa ra quyết định quản lý phù hợp nhất, bảo đảm hài hòa quyền lợi giữa Nhà nước và doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả của công tác bảo vệ môi trường trong thời gian tới.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà, Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường cho biết, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có những thay đổi khá lớn so với Luật BVMT năm 2014, là một Luật được quy định chi tiết ngay từ thời gian đầu tiên có hiệu lực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực thi Luật trên thực tế. Theo nhiệm vụ của mình, các Bộ đã ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn. Trong đó, vấn đề “xương sống” để kiểm soát môi trường là các tiêu chuẩn môi trường cũng đã và đang được ban hành, dự kiến đến cuối năm nay sẽ ban hành bộ quy chuẩn chung về môi trường cho tất cả các ngành nghề.

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 là điển hình của việc thực hiện cải cách hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, đã lồng ghép 7 GPMT trong 1 loại giấy phép MT. Các dự án nhóm 1, 2, 3 (những dự án cơ sở có phát sinh chất thải phải xử lý) mới phải xem xét cấp GPMT; giảm thời hạn cấp GPMT xuống còn 15 ngày; những GPMT không có thời hạn sẽ được sử dụng trong vòng 05 năm kể từ ngày cấp.

Qua thực tiễn thực hiện cho thấy một số bất hợp lý nên thực tế, các cơ quan chức năng đang rà soát lại quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP về quy trình, thủ tục thẩm định cấp phép môi trường để sửa đổi, bổ sung nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động này.

Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bắc Ninh, bà Nguyễn Thị Hồng Linh, Phó trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh nêu một số khó khăn, vướng mắc trong cấp thủ tục giấy phép môi trường khi triển khai thực tế như:

Các dự án đầu tư có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa phải lập đánh giá tác động môi trường (ĐTM). Tuy nhiên một số dự án (hạ tầng đô thị, xây dựng trường học, nhà văn hóa..) có diện tích thực hiện khá nhỏ (trong đó có diện tích đất trồng lúa) tuy nhiên vẫn phải thực hiện thủ tục cấp ĐTM gây kéo dài thời gian và khó khăn trong thực hiện dự án.

Việc phân định đối tượng thực hiện thủ tục hành chính về bảo vệ môi trường như giấy phép môi trường, đánh giá ĐTM căn cứ theo nội dung dự án (loại hình sản xuất), quy mô, công suất, yếu tố nhạy cảm về môi trường, tiêu chí phân loại dự án theo Luật Đầu tư công (nhóm A, B, C), theo phụ lục II, III, IV, V của Nghị định 08/2022 của chính phủ là khá phức tạp do phải xem xét, đối chiếu với nhiều Luật (Luật Đất đai, Luật Đầu tư công, Luật Tài nguyên nước…), trong khi các loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không được liệt kê chi tiết, rõ ràng.

Việc cấp giấy phép môi trường tại các khu vực làng nghề chưa có hướng dẫn cụ thể để thực hiện do chủ yếu hoạt động sản xuất, kinh doanh được thực hiện trên diện tích đất ở, đất nông nghiệp, đất vi phạm…

Trên thực tế tại rất nhiều cụm công nghiệp hiện nay chưa có hạ tầng đồng bộ, chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung dẫn đến các cơ sở nhỏ lẻ phải tự đầu tư các công trình, hệ thống xử lý chất thải, ngoài ra nhiều đơn vị chủ hạ tầng trong quá trình xây dựng nhà xưởng không đề nghị cấp giấy phép xây dựng (hoặc xây dựng không đúng theo giấy phép), không đảm bảo về công tác phòng cháy chữa cháy… đã hoạt động cho thuê nhà xưởng dẫn đến khó khăn cho các cơ sở, doanh nghiệp khi thuê nhà xưởng đề thực hiện dự án đầu tư hoàn thiện được các hồ sơ pháp lý để được cấp giấy phép môi trường.

Bà Linh kiến nghị một số giải pháp như: Tăng cường công tác tuyên truyền Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (công khai thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức tập huấn Luật…); Cấp có thẩm quyền cần kịp thời sửa đổi, bổ sung các quy định cho phù hợp với thực tiễn, tháo gỡ vướng mắc trong quá trình triển khai, thực hiện; Bổ sung, tăng cường lực lượng cán bộ có chuyên môn đáp ứng  quản lý trong công tác bảo vệ môi trường; Tăng cường kiểm tra, hậu kiểm sau khi cấp giấy phép môi trường; Địa phương cần có giải pháp đồng bộ trong việc quy hoạch các khu vực sản xuất, thương mại, dịch vụ, đáp ứng các điều kiện về bảo vệ môi trường. 

Về vấn đề cấp đổi GPMT, TS. LS Ngô Ngọc Diễm (Công ty Luật TNHH Thinksmart) cho rằng, Luật hiện hành quy định cơ sở, đơn vị đầu tư chỉ được cấp đổi trong trường hợp đổi thay đổi tên chủ dự án. Còn những trường hợp khác, pháp luật chưa có quy định. Một số các đơn vị, cơ sở, doanh nghiệp vẫn áp dụng Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 khi đăng ký các loại giấy phép liên quan đến môi trường do chưa hết thời hạn của các loại giấy phép môi trường này. Trong trường hợp các đơn vị, cơ sở này muốn cấp đổi lại giấy phép môi trường thì họ cần chờ đến khi giấy phép môi trường cũ hết hiệu lực. Sau đó, họ mới có thể đăng ký giấy phép môi trường theo luật mới. Còn đối với việc cấp lại, khoản 3 Điều 44 Luật Bảo vệ môi trường cũng không quy định về việc cấp lại, gây khó khăn cho các đơn vị, doanh nghiệp về chi phí, thời gian, quyền và nghĩa vụ liên quan của họ.

LS Đặng Phương Chi - Công ty Luật TNHH TGS đề xuất một vài kiến nghị hoàn thiện pháp luật như trong việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường.

Thứ nhất, cần thay đổi quá trình “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Tức là quy định pháp luật sẽ xây dựng những điều kiện, tiêu chí chung để làm cơ sở cho các cơ quan có thẩm quyền cấp GPMT. Cơ quan có thẩm quyền cấp GPMT căn cứ vào tình hình thực tiễn, đưa ra các điều kiện, yêu cầu liên quan, phù hợp với mục đích, quy mô dự án của chủ đầu tư, cơ sở sản xuất khi xin cấp GPMT. Việc đưa ra các điều kiện, tiêu chí, yêu cầu phù hợp sẽ giúp các chủ dự án đầu tư, chủ cơ sở sản xuất hoàn thành yêu cầu nhanh hơn và hạn chế được việc hồ sơ bị trả lại. Và khi nộp hồ sơ, cơ quan quản lý sẽ kiểm tra chi tiết, làm cơ sở để cấp giấy phép môi trường cho chủ đầu tư, chủ cơ sở sản xuất.

Thứ hai, trong thời gian tới đây, cần đẩy mạnh việc xây dựng, nâng cao hệ thống dịch vụ công trực tuyến nhằm khuyến khích các chủ dự án đầu tư, cơ sở gửi hồ sơ đề nghị cấp GPMT bằng bản điện tử. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu ứng dụng hệ thống kỹ thuật số trong việc thu phí thẩm định cấp giấy phép môi trường sẽ góp phần hạn chế được tình trạng nhũng nhiễu, quan liêu của một số cán bộ, công chức, tiết kiệm chi phí cho chủ đầu tư, cơ sở sản xuất và giảm các tiêu cực phát sinh; đồng thời tăng cường được sự giám sát của các cơ quan nhà nước, của người dân, doanh nghiệp trong quá trình thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức.

Bảo Châu