Người lao động sẽ mất nhiều quyền lợi khi thanh toán BHXH 1 lần

Theo các chuyên gia, việc nhận bảo hiểm xã hội một lần sẽ tác động đến nguồn thu nhập của người lao động khi về già; làm giảm ý nghĩa của chính sách an sinh xã hội, không thể duy trì liên tục thu nhập cho người lao động.

  Người lao động nên cân nhắc khi thanh toán BHXH 1 lần.

Theo ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, hiện số người hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần (không tiếp tục tham gia và rút ra khỏi hệ thống BHXH) có xu hướng gia tăng và vẫn đang duy trì ở tỷ lệ cao hàng năm. Năm 2006 chỉ có 240.191 người hưởng BHXH một lần, chiếm 3,82% số người tham gia BHXH đến năm 2016, con số này là 665.306 người, chiếm 4,7% và năm 2020 là 897.000 người, chiếm 5,57%. Đặc biệt, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 nên năm 2020, số người hưởng BHXH một lần có xu hướng tăng cao.

Thống kê từ Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) cho thấy, những người hưởng chế độ BHXH một lần tập trung ở độ tuổi từ 20 đến 39 chiếm 79% tổng số người hưởng BHXH một lần giai đoạn 2014 - 2018; những người hưởng BHXH một lần thường là những người có số năm đóng BHXH thấp; trong giai đoạn 2014 - 2018, có gần 50% số người đã hưởng BHXH một lần chỉ có dưới 3 năm đóng BHXH.

 Anh Bùi Văn Vi (42 tuổi) ở phường Giếng Đáy (TP Hạ Long) tham gia BHXH bắt buộc hơn 17 năm khi còn làm công nhân ở  Công ty CP Gốm xây dựng Giếng Đáy Quảng Ninh. Cuối năm 2020, anh Vi xin nghỉ việc công ty và đi làm nghề tự do.

Do cần gấp một khoản tiền để giải quyết việc gia đình nên anh Vi quyết định thanh toán BHXH 1 lần với tổng số tiền 111 triệu đồng. Anh Vi chia sẻ: “Việc thanh toán tiền bảo hiểm một lần này tôi cũng rất tiếc nhưng cũng không còn lựa chọn nào khác. Điều này tôi cũng đánh mất đi cơ hội hưởng lương hưu và hưởng chế độ BHYT sau này”.

Còn chị Trác Thị Vân (37 tuổi), phường Hải Xuân (TP Móng Cái) từng là giáo viên, có hơn 15 năm đứng trên bục giảng và cũng từng ấy năm chị tham gia đóng BHXH. Năm 2018, chị Vân xin nghỉ việc và rút sổ BHXH để bảo lưu. Do khó khăn về tài chính, đầu năm 2021, chị Vân làm hồ sơ để thanh toán BHXH 1 lần.

Chị Vân cho biết: Khi nghỉ việc ở trường học, tôi định đóng tiếp BHXH tự nguyện để gối vào thời gian đóng BHXH trước đó. Tuy nhiên, hoàn cảnh gia đình khó khăn, nên tôi đã thanh toán BHXH 1 lần với tổng số tiền hơn 136 triệu đồng. Biết rằng việc lĩnh BHXH 1 lần sẽ gặp nhiều thiệt thòi sau này nhưng do hoàn cảnh nên phải lựa chọn thanh toán này.

Anh Vi và chị Vân chỉ là 2 trong số hằng trăm trường hợp lựa chọn việc thanh toán BHXH 1 lần trên địa bàn tỉnh. Theo số liệu của BHXH tỉnh, trong quý I/2021, BHXH tỉnh đã tiếp nhận và giải quyết cho 1.228 hồ sơ thanh toán BHXH 1 lần, tăng 1,07% so với cùng kỳ của năm 2020. Số người làm hồ sơ thủ tục thanh toán BHXH 1 lần có độ tuổi tương đối trẻ, bình quân dưới 40 tuổi. Điều này cho thấy, việc thanh toán BHXH 1 lần sẽ tác động đến việc bao phủ BHXH đến người dân và thực hiện chính sách an sinh xã hội của Đảng, Nhà nước trên địa bàn tỉnh.

Tại TP Móng Cái, bình quân mỗi tháng cơ quan BHXH thành phố tiếp nhận khoảng 50 hồ sơ thanh toán BHXH 1 lần cho người thụ hưởng. Trong quý I/2021, BHXH TP Móng Cái tiếp nhận 139 hồ sơ hưởng BHXH 1 lần với tổng số tiền 2,34 tỷ đồng.

Bà Bùi Diệu Ngọc, Giám đốc BHXH TP Móng Cái, cho biết: "Những trường hợp đến làm hồ sơ, thủ tục hưởng BHXH 1 lần, chúng tôi đều tuyên truyền, vận động cho người hưởng tiếp tục tham gia BHXH, để sau này hưởng lương hưu. Có trường hợp đã đóng BHXH gần 20 năm những vẫn quyết định thanh toán 1 lần, đây là điều vô cùng đáng tiếc...".

Trước tình hình dịch bệnh kéo dài, khó khăn về nguồn thu nhập của người lao động không chỉ trên địa bàn Quảng Ninh và các tỉnh, thành phố khác trên địa bàn cả nước, việc thanh toán BHXH 1 lần đang gia tăng. Số tiền lĩnh từ vài chục triệu đến hằng trăm triệu đồng chỉ giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, còn về lâu dài người lao động sẽ mất đi nhiều quyền lợi mà chính sách BHXH mang lại cho bản thân. Nhất là đến khi tuổi cao, không còn khả năng lao động, gặp rủi ro ốm đau, bệnh tật, bản thân không có lương hưu, không có thẻ BHYT sẽ trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội.

Theo bà Nguyễn Thị Vân Thoa, Quyền Trưởng Phòng Truyền thông và Phát triển đối tượng, BHXH tỉnh, để giảm thiểu tình trạng người lao động thanh toán BHXH 1 lần, đơn vị tiếp tục chỉ đạo bộ phận tiếp nhận hồ sơ ở Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp huyện, các phòng nghiệp vụ của cơ quan BHXH tỉnh vận động, tuyên truyền những người đến làm thủ tục ngừng thanh toán BHXH 1 lần; vận động họ tham gia bảo hiểm tự nguyện hoặc chờ thời gian đi làm lại ở đơn vị, doanh nghiệp khác sẽ tham gia bắt buộc. Trong quá trình vận động, đã có nhiều trường hợp thay đổi ý định thanh toán 1 lần, tiếp tục tham gia đóng BHXH.

Nhận BHXH một lần có thể dẫn đến những thiệt thòi về quyền lợi trước mắt và cả lâu dài cho  người lao động. Cụ thể, khi nhận BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi cơ hội hưởng lương hưu, không có gì đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già. Theo quy định hiện hành, tổng mức đóng bảo hiểm hưu trí là 22% mức tiền lương tháng, trong đó, người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, có nghĩa là tổng mức đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu hưởng BHXH một lần thì người lao động chỉ được thanh toán bằng 2 tháng lương làm căn cứ đóng BHXH cho 1 năm tham gia BHXH.

Như vậy, người lao động mất đi 0,64 tháng lương mỗi năm. Nếu so sánh giữa việc hưởng lương hưu hàng tháng và việc lĩnh BHXH một lần cùng một khoảng thời gian đóng BHXH thì tổng lợi ích bằng tiền khi hưởng lương hưu hàng tháng sẽ cao hơn khá nhiều. Trong khi đó, khi tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, bên cạnh việc được hưởng lương hưu hàng tháng, người lao động còn được cấp thẻ BHYT và nếu không may ốm đau sẽ được quỹ khám chữa bệnh BHYT chi trả.

PV