Theo các tư liệu lịch sử thì đình Hương Trà xưa tọa lạc trên khu đất rộng 3 mẫu, gồm tiền đường, hậu tẩm, tả hữu văn miếu, nhà trù, cổng tam quan. Trong đình hiện nay còn giữ được một bức tượng Quan Công, hai phiến đá lớn tạo hình voi mỗi con nặng từ 700 đến 800 kg. Có nhiều liễn đối, hoành phi, đồ thờ phượng quý khác nhưng qua thời gian và chiến tranh đã bị thất lạc hư hỏng. Khuôn viên đình Hương Trà rộng lớn, thâm nghiêm, hàng sưa cổ thụ trước sân đình tỏa bóng cả vùng rộng lớn, tán sưa tầng tầng lơp lớp như mái nhà khổng lồ che mát sang cả bờ sông nằm trên một khoảng đất rộng hướng mặt ra sông Tam Kỳ, đình làng Hương Trà tính từ năm lập làng 1767 theo sắc phong nhà cụ ông Trần Văn Truyền đến nay đã trên 250 năm.
Dù đã trải qua bao đổi thay của phố thị nhưng làng Hương Trà vẫn giữ nguyên vẻ xưa cũ và đầy thơ mộng. Nơi đây không những có hàng sưa cổ thụ gần 300 năm tuổi mà còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa lịch sử như; Đình làng Hương Trà được người dân đóng góp xây dựng cách đây trên 250 năm thờ những vị thần hoàng làng và là nơi tụ nghĩa của nhiều phong trào trong hai cuộc kháng chiến chống ngọai xâm của dân tộc. nhiều vị sĩ phu chức sắc của làng tham gia phong trào Việt Nam Quang Phục hội đã lấy ngôi đình làm nơi đi về hội họp, bàn thảo việc chống giặc ngoại xâm.
Trong những năm chiến tranh chống Mỹ, vùng đất Hương Trà đã trở thành nơi đóng căn cứ hoạt động của các cán bộ thuộc đội công tác nội ô thị xã Tam Kỳ. Với địa thế sông ngòi hiểm trở phù hợp với hoạt động cách mạng bí mật, cùng tinh thần chở che cho cán bộ của người dân, các đội công tác qua các thời kỳ đã anh dũng chiến đấu, đóng góp to lớn giải phóng quê hương.
Theo ông Trần Văn Tuyền đã ngoài 90 tuổi người cao niên của làng kể với chúng tôi: Ngôi làng với tên gọi Hương Trà xưa ấy có lẽ được thể hiện trong 2 câu thơ cổ làng Hương Trà; “Hương ba vĩnh bảo quan thiên cổ / Trà cẩm trường tồn kỷ vạn niên”.
Thường năm đến tiết tháng 3 thanh minh, hoa sưa nở vàng theo gió phủ kín những ngôi mộ, hương hoa sưa như ủy lạo với người thiêng cổ. Và tiết thanh minh những người đi tảo mộ về uống bát nước trà gấm (chè lá) đậm đà hương vị của làng. Bởi làng Hương Trà từ buổi đầu cây sưa được trồng trước ngõ và cây chè trồng sau vườn. Đặt tên làng Hương Trà để con cháu đời sau luôn gắn kết với làng, tri ân loài cây tỏa hương mà những bậc tiền nhân đã dày công gầy dựng vừa gìn giữ được những cảnh đẹp thiên nhiên.
Vùng đất Hương Trà cũng có những di tích độc đáo mà người xưa để lại kèm theo những giai thoại mang đậm màu sắc tâm linh. Trong đó có một ngôi mộ cổ mà người dân từ xưa đến nay thường gọi là mộ Giày hay mộ thầy Lánh, hiện còn ở khối phố Hương Trà Tây. Với diện tích khoảng trên 10m2, ngôi mộ được xây dựng theo một lối kiến trúc cổ xưa. Các hoa văn không cầu kỳ, phức tạp mà chỉ đơn giản với một vài nét chạm trỗ trên đá. Tuy vậy, với những Hán tự được khắc trên các tấm bia cùng với màu rêu phủ trên các tường gạch cũ theo thời gian, ngôi mộ này có gốc tích từ một ông thầy tên Lánh. Thầy có phép thuật cao siêu, giúp đỡ dân lành làm ăn, dạy họ công đức, chống lại sự áp bức của bọn cường hào ức bá. Đến khi bị triều đình truy bắt, ông cưỡi rồng bay về phương Nam và đã đánh rơi một chiếc giày xuống giữa làng Hương Trà. Để tưởng nhớ người anh hùng đã bao lần cứu khốn phò nguy, dân làng đã xây một ngôi mộ cho chiếc giày của ông và có tên là Mộ Giày. Ngày nay mộ đã được con cháu đời sau của thầy Lánh sửa sang, trở thành nơi tôn nghiêm và điểm văn hóa lịch sử ý nghĩa của nhân dân nơi đây.
Trong sự phát triển và hình thành của vùng đất Hương Trà xưa, người dân nơi đây đã đóng góp một phần không nhỏ để giữ lại những nét văn hóa xưa cũ, những giá trị thiên nhiên độc đáo. Trên chặng đường đổi mới, mỗi người dân lại đóng vai trò trở thành một sứ giả văn hóa, một đại sứ du lịch để cùng chính quyền địa phương phát triển vùng đất này sống mãi với câu ca “Hương ba vĩnh bảo quang thiên cổ/ Trà cẩm trường tồn kỷ vạn niên”.
Được biết, hiện nay trên khắp các nẻo đường của thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam với khoảng gần 5000 cây sưa hoa vàng đang vào mùa khoe sắc trên nhiều con đường như; Phan Bội Châu, Trần Hưng Đạo, Bạch Đằng vv… trong khoảng thời gian này, khắp đường làng, ngõ phố đều rực rỡ sắc vàng của hoa sưa. Đặc biệt tại Vườn Cừa, làng sinh thái Hương Trà, phường Hòa Hương. có hàng sưa cổ thụ gần 300 năm tuổi, hoa sưa dát vàng khắp lối đi và soi bóng nước bên bờ sông Tam Kỳ. Vừa qua thành phố Tam Kỳ đang chọn Lễ hội "Tam Kỳ - mùa hoa sưa" hướng xây dựng thương hiệu “Tam Kỳ - Thành phố hoa sưa vàng” gắn với việc hình thành khu du lịch sinh thái Hương Trà, góp phần thúc đẩy hoạt động du lịch của thành phố trở thành một điểm đến du lịch xanh của tỉnh Quảng Nam.
Nhằm quảng bá vẻ đẹp độc đáo của hoa sưa và các hoạt động khác để phục vụ khách tham quan, du lịch trải nghiệm, với mục tiêu xây dựng thương hiệu “Tam Kỳ - Thành phố hoa sưa vàng” gắn với việc hình thành khu du lịch sinh thái Hương Trà, góp phần thúc đẩy hoạt động du lịch của thành phố trở thành một điểm đến du lịch xanh của tỉnh Quảng Nam. Qua đó góp phần giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa gắng với những nét đẹp truyền thống như; cây đa, bến nước, sân đình, dòng sông quê bao quanh đồng hình thành điểm văn hóa đặc trưng, phát triển du lịch sinh thái, tạo thêm sinh kế cho người dân.
Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam Trần Văn Tân nhấn mạnh để phục hồi du lịch sau đại dịch COVID-19, Ủy ban Nhân dân thành phố Tam Kỳ tiếp tục đẩy mạnh, tăng cường giới thiệu, quảng bá về các hoạt động của Lễ hội Tam Kỳ - mùa hoa sưa, nhất là giới thiệu, quảng bá những nét đẹp đặc trưng vật thể và phi vật thể, tài nguyên và sản phẩm độc đáo của thành phố đến bạn bè gần xa, phấn đấu xây dựng thành phố Tam Kỳ là thành phố hoa sưa vàng.
Lễ hội “Tam Kỳ - Mùa hoa sưa năm 2022” là hoạt động hưởng ứng Năm Du lịch quốc gia 2022 với chủ đề “Quảng Nam - Điểm đến du lịch xanh”, đây cũng được xem là tour du lịch xanh hấp dẫn du khách với nhiều hoạt động đặc sắc, đã trở thành điểm hẹn của những người yêu thích cái đẹp, yêu thiên nhiên hàng năm, đặc biệt lễ hội năm nay diễn ra đúng vào dịp nghỉ lễ giỗ Tổ 10/3 nên đã thu hút rất đông du khách gần xa đến tham quan, du lịch trải nghiệm.
Trọng Tâm