Đề xuất phân quyền cho địa phương đầu tư hạ tầng đường sắt quốc gia

Theo dự thảo, từ khi Luật Đường sắt 2017 có hiệu lực (từ 1/7/2018) đến nay, chưa có dự án đầu tư phát triển đường sắt quốc gia theo hình thức đối tác công tư. Việc đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng (KCHT) đường sắt chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách hạn hẹp của Nhà nước.

Trong đó, giai đoạn 2016 - 2020, Bộ GTVT thực hiện đầu tư 4 dự án cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM trong kế hoạch trung hạn nhằm đảm bảo an toàn giao thông, từng bước nâng cao năng lực thông qua gồm: Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Hà Nội - Vinh; Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Vinh - Nha Trang; Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Nha Trang - Sài Gòn; Dự án cải tạo, nâng cấp các cầu yếu và gia cố trụ chống va xô.

Cùng đó, sẽ chuẩn bị đầu tư các dự án: Cải tạo khu gian Hòa Duyệt - Thanh Luyện, tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM; Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; Dự án đường sắt Sài Gòn - Cần Thơ; Dự án đấu nối ray giữa ga Lào Cai với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); Các dự án quan trọng quốc gia tạo động lực giai đoạn trung hạn 2025-2030 (đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu, đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành; Đường sắt phía Đông: Ngọc Hồi - Lạc Đạo).

Các dự án này đều do Bộ GTVT tổ chức xây dựng bằng nguồn ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Mặt khác, giai đoạn 2016-2021, nguồn vốn Ngân sách nhà nước bố trí cho đầu tư phát triển KCHT đường sắt chỉ đạt 6,8% toàn ngành; Trong đó, vốn cho đầu tư, cải tạo, nâng cấp đường sắt quốc gia chỉ đạt khoảng 21.288 tỷ đồng, trung bình 2.129 tỷ đồng/năm. 

Vì vậy, Cục Đường sắt Việt Nam cho rằng, với kinh phí được bố trí như vậy chưa đảm bảo được mục tiêu chính sách của Nhà nước về phát triển đường sắt nêu tại Luật Đường sắt 2017.

Theo Cục Đường sắt, bên cạnh ngân sách Trung ương, Bộ Giao thông vận tải cần thiết xem xét bổ sung thêm chủ thể là UBND cấp tỉnh được quyền thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì, khai thác hạ tầng đường sắt để huy động các nguồn vốn hợp pháp tham gia hỗ trợ đầu tư.

Theo đề xuất của Cục Đường sắt, dự kiến phân quyền cho 26 UBND tỉnh, thành.

Đối với các tuyến đường sắt quốc gia qua địa bàn từ hai tỉnh, thành trở lên, UBND tỉnh chỉ được phân quyền sau khi có ý kiến của Bộ Giao thông vận tải và Thủ tướng chấp thuận.

Theo đó, Cục Đường sắt đề xuất tiếp tục phân cấp, phân quyền triệt để cho địa phương tham gia đầu tư, đền bù giải phóng mặt bằng bằng nguồn kinh phí của địa phương đối với các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt.

Đáng chú ý, Cục Đường sắt cho rằng cần tập trung lập, phê duyệt quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành tại các ga có lợi thế kinh doanh thương mại, để kêu gọi nhà đầu tư xây dựng công trình kinh doanh dịch vụ thương mại, văn phòng kết hợp nhà ga đường sắt mà Luật Đường sắt đã cho phép.

PV