Canh bạc đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ khiến các nhà đầu tư phải đoán già đoán non

Liệu chính phủ Erdogan đã làm đủ cách để đưa Thổ Nhĩ Kỳ thoát khỏi vòng xoáy phá giá tiền tệ và lạm phát tăng vọt? Đây là câu hỏi trọng tâm đối với các nhà đầu tư trong nước, nhưng sau nhiều tháng có những động thái chính sách không thể đoán trước và rất phi chính thống, một số chuyên gia thị trường đã đơn giản ngừng cố gắng đoán xem điều gì xảy ra tiếp theo.

Trước cuộc họp của Ủy ban chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương dự kiến ​​vào thứ Năm, gần như tất cả 17 nhà kinh tế được thăm dò bởi Foreks Haber dự đoán lãi suất sẽ được giữ ổn định ở mức 14% lần này.

Nhưng gần một nửa trong số họ từ chối dự đoán chính sách lãi suất sẽ như thế nào vào cuối năm nay. Những người đã thử dao động tất cả các cách từ 9% đến 22%, phản ánh quan điểm khác nhau về việc liệu ngân hàng trung ương và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan có thể áp dụng chiến lược nới lỏng chính sách khi đối mặt với giá tăng cao, khiến lạm phát hàng năm tăng lên 36% vào tháng 12.

Các vấn đề xoay quanh việc liệu sự ổn định tương đối gần đây của đồng lira, đồng tiền tệ nhất của năm ngoái so với đô la Mỹ, đánh dấu sự kết thúc của cuộc khủng hoảng tiền tệ gây ra lạm phát hay chỉ là một sự tạm dừng.

Tháng trước, một chi nhánh quản lý tài sản của UBS Group thông báo họ sẽ ngừng nghiên cứu cặp tiền đô la-lira, nhấn mạnh rằng, việc dự đoán diễn biến tài chính ở Thổ Nhĩ Kỳ đã trở nên khó khăn như thế nào đối với các nhà phân tích.

Ozlem Derici Sengul, đối tác sáng lập của nhóm tư vấn kinh tế Spinn Consulting, đưa ra dự đoán táo bạo về lãi suất chính sách 9% vào cuối năm: “Tỷ giá nên được tăng lên đáng kể để kiềm chế lạm phát, nhưng tình huống cơ bản của tôi là ngân hàng trung ương sẽ làm ngược lại và bắt đầu cắt giảm lãi suất sau quý đầu tiên. Ngân hàng trung ương có thể sẽ hy sinh việc kiểm soát lạm phát để kích thích tăng trưởng cao và "sẽ khiến đồng lira dễ bị tổn thương hơn."

Các nhà đầu tư vẫn đang chờ đợi mỗi cập nhật về sự phổ biến của kế hoạch tiền gửi liên kết với ngoại hối mới của chính phủ, được đưa ra đáng kể sau khi đồng lira lao dốc vào ngày 20 tháng 12 năm ngoái, trong đó những người gửi tiết kiệm có thể được bồi thường cho bất kỳ khoản khấu hao nào. Ý tưởng là giành lại các cá nhân và công ty đã tích lũy tài sản của họ bằng đô la Mỹ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính và Tài chính Nureddin Nebati nói với Bloomberg vào tuần trước rằng, tính đến tối thứ Tư tuần trước, hơn 300.000 công dân Thổ Nhĩ Kỳ đã đầu tư hơn 126 tỷ lira (9,2 tỷ USD) vào các sản phẩm mới do chính phủ bảo lãnh, với "nhiều nhất là 15%" tổng số đến từ các tài khoản có gốc ngoại tệ. Ông đã ủng hộ chính trị cho việc tạm dừng cắt giảm lãi suất, nói rằng, "Theo tôi, chúng ta cần chờ xem điều gì sẽ xảy ra vào tháng Giêng, tháng Hai và tháng Ba."

Trong một bài phát biểu vào cuối tuần qua, Nebati đã cập nhật con số lên 131 tỷ lira tính đến tối thứ Sáu. Sengul của Spinn Consulting cho biết: “Cho đến nay, kế hoạch thành công một phần trong việc loại bỏ tâm lý đô la hóa bổ sung giữa người dân địa phương, nhưng hầu hết các khoản tiền gửi là chuyển đổi từ tiền gửi lira tiêu chuẩn,” Sengul của Spinn Consulting cho biết. "Điều này có nghĩa là lượng tiền bổ sung sẽ không đổ vào hệ thống ngân hàng mà sẽ thúc đẩy khả năng cho vay nhiều hơn của các ngân hàng, thúc đẩy nền kinh tế như chính phủ mong muốn."

Tuần trước, Thổ Nhĩ Kỳ đã bổ sung các công ty vào kế hoạch ký quỹ và một dự luật do đảng cầm quyền đưa ra nhằm mục đích khuyến khích việc áp dụng bằng cách cung cấp miễn thuế lãi vốn cho các công ty tham gia.

Lutfullah Bingol, nhà kinh tế tại Albaraka Turk, cho biết, các quốc gia bao gồm Brazil và Israel đã áp dụng thành công các chương trình tiền gửi được bảo vệ bởi khấu hao tương tự để khuyến khích phi đô la hóa, mặc dù trong các hoàn cảnh kinh tế vĩ mô khác nhau. Bingol cho biết: “Việc sử dụng lâu dài các kế hoạch như vậy có thể mang lại gánh nặng cho nhà nước”. "Ở Thổ Nhĩ Kỳ, đó không phải là tình huống cơ bản của tôi", ông nói thêm.

Nhà kinh tế Tolga Daglaroglu, từ Đại học Ankara Haci Bayram Veli, chỉ ra rằng, Peru cũng đã thành công với kế hoạch như vậy nhưng đi kèm với đó là các chính sách tiền tệ thắt chặt hơn, trái ngược với Thổ Nhĩ Kỳ.

Cuộc khủng hoảng đồng lira diễn ra vào năm ngoái khi ngân hàng trung ương độc lập trên danh nghĩa cắt giảm lãi suất bất chấp sự gia tăng lạm phát - một chính sách được Erdogan thúc đẩy trước áp lực dư luận và thay đổi nhân sự chủ chốt. Từ 7,4 lira sang đô la vào đầu năm 2021, đồng tiền này đã tan chảy giảm 60% xuống 18,4 so với đô la vào ngày 20 tháng 12, trước khi kế hoạch tiền gửi mới thúc đẩy một cuộc biểu tình mạnh mẽ. Nó đã được giao dịch phần lớn từ 13 đến 14 với đồng đô la cho đến nay trong năm nay.

Tuy nhiên, có vẻ như có nhiều điều để phục hồi hơn là sự tự tin đối với kế hoạch tiền gửi. Dữ liệu chính thức cho thấy, khoảng 9 tỷ đô la dự trữ của ngân hàng trung ương đã được chi tiêu gián tiếp trong 10 ngày cuối tháng 12, điều gì đó có thể giúp ích cho đồng tiền này. Nebati nói với Bloomberg rằng, Thổ Nhĩ Kỳ "có tất cả các quyền và thẩm quyền sử dụng bất kỳ công cụ nào liên quan đến các bước cần thực hiện liên quan đến nền kinh tế."

Xu hướng đồng lira vào cuối năm khiến chi phí hàng hóa nhập khẩu tăng cao và kéo theo một loạt các động thái lạm phát khác, từ việc tăng lương tối thiểu 50% đến giá xăng, điện và khí đốt tăng đáng kể. Các nhà kinh tế hiện dự đoán lạm phát 40-50% trong phần lớn thời gian của năm 2022, trước khi cú sốc giá giảm ra ngoài con số hàng năm trong những tháng cuối năm nay.

Một cuộc khảo sát do ngân hàng trung ương thực hiện và được công bố vào thứ Sáu cho thấy những người tham gia kỳ vọng lạm phát cuối năm chỉ giảm xuống 29,75%. Họ đã chốt giá trị của đồng lira so với đồng đô la ở mức 16,13 vào cuối năm 2022.

Nói cách khác, sự đồng thuận của những người gửi dự báo cho thấy đồng lira từ bỏ một số phục hồi gần đây, nhưng không đủ để kích hoạt thêm sự hỗn loạn, thể hiện một năm ít biến động hơn năm trước.

Chính phủ Erdogan, phải đối mặt với một cuộc bầu cử vào tháng 6 năm 2023, có thể hy vọng vào điều đó - mặc dù các thành viên của nó không phải lúc nào cũng có vẻ chắc chắn.

"Các bạn đều biết rất rõ rằng mối đe dọa lớn nhất đối với sự ổn định giá cả là ngoại hối ở các nước mới nổi như Thổ Nhĩ Kỳ", Thứ trưởng Bộ Tài chính Murat Zaman phát biểu trước một ủy ban quốc hội vào ngày 7/1, đề cập đến kế hoạch tiền gửi mới. "Chúng ta hãy cầu nguyện rằng sản phẩm này thực sự được giữ vững và sự biến động giảm dần."

Thục Anh