Bài học đắt giá từ việc không tuân thủ tập quán thương mại quốc tế

Sụ việc bắt đầu từ ngày 15/12/2020, một doanh nghiệp của Việt Nam đã ký hợp đồng xuất khẩu chè sang Pakistan với Công ty REHMAN INTERNATIONAL (Pakistan). Ngày 7/1-5/2/2021, doanh nghiệp Việt Nam đã giao 5 container chè đến cảng Karachi với tổng trị giá 138.289,5 USD.

Sau khi hàng đến cảng Karachi ông Ibad Ur Rehman - Giám đốc Công ty REHMAN INTERNATIONAL đã nhiều lần hứa hẹn với doanh nghiệp này nhưng vẫn không thanh toán. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do doanh nghiệp Việt Nam đã không tuân thủ các điều kiện buôn bán quốc tế, không yêu cầu khách mở L/C hoặt đặt cọc để đảm bảm thực hiện hợp đồng và xử lý tình huống khách vi phạm hợp đồng.

Sau rất nhiều lần bị thất hứa, đến ngày 3/7/2021 doanh nghiệp mới gửi thư cầu cứu đến Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan.

Ngày 5/7/2021, Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan, Bộ phận Thương vụ đã làm việc ngay với lãnh đạo Hải quan cảng Karachi, thông báo sự việc và yêu cầu xử lý theo quy định của pháp luật Pakistan để ngăn chặn các hành vi gây thiệt hại đến quyền lợi của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, đồng thời nhờ đối tác của Thương vụ hỗ trợ, gây sức ép buộc ông Ibad Ur Rehman thực hiện việc thanh toán. Thương vụ cũng đồng thời tư vấn cho doanh nghiệp chuẩn bị phương án bán 5 container chè cho khách hàng khác và giới thiệu đối tác để công ty Việt Nam đàm phán bán chè.

Tuy nhiên doanh nghiệp này vẫn tiếp tục tin lời hứa thanh toán của phía đông ty đối tác, không tích cực tìm cách khác xử lý vụ việc. Hậu quả là tính đến hết tháng 8/2021, các chi phí phát sinh do việc hàng bị tồn đọng tại cảng Karachi đã lên tới hơn 100.000 USD, gần tương đương với trị giá của toàn bộ lô hàng.

Đến thời điểm này, mặc dù Thương vụ hết sức cố gắng làm việc với tất cả các đối tác để tìm người mua 5 container chè nhưng hầu hết các đối tác đều từ chối vì số lượng hàng này đã nằm ở cảng quá lâu. Hải quan Pakistan đã đưa 4 container vào danh sách bán đấu giá. Vì vậy các đối tác lo ngại mua lô hàng sẽ phải làm thủ tục rất phức tạp, phát sinh nhiều loại thuế và chi phí và nhiều vấn đề phức tạp khác từ người mua ban đầu.

Trước tình hình đó, Thương vụ đã khẩn cấp đề nghị doanh nghiệp xem xét lập hồ sơ trình báo vụ việc cho Cơ quan Công an Việt Nam. Trên cơ sở đó, kiến nghị Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Việt Nam xem xét thực hiện việc cấm xuất cảnh và hạn chế đi lại đối với ông Khalil Ur Rehman là cộng sự, anh ruột của ông Ibad Ur Rehman hiện đang ở Việt Nam để gây sức ép và đảm bảo trách nhiệm phối hợp xử lý 5 container chè tại cảng Karachi; Báo cáo Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan kiến nghị đưa ông  Ibad Ur Rehman vào danh sách công dân Pakistan đang có tranh chấp với doanh nghiệp Việt Nam; Đồng thời thông báo cho doanh nghiệp này biết tất cả các đối tác Pakistan đều khuyên làm thủ tục tái xuất ngay lô hàng này trở lại Việt Nam để hạn chế thiệt hại phát sinh thêm.

Tuy nhiên doanh nghiệp này lại liên hệ với một tổ chức có tên là Hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Quốc tế đề nghị hỗ trợ, mong muốn tổ chức này ứng toàn bộ chi phí giải cứu lô hàng, sau đó công ty sẽ hoàn trả từ tiền bán lô hàng. Ngược lại, tổ chức nói trên yêu cầu công ty làm mọi thủ tục và chịu mọi chi phí giải cứu lô hàng, sau đó tổ chức này mới tiến hành kiểm tra chất lượng và đàm phán mua hàng. Vụ việc lại lâm vào bế tắc.

Theo tính toán sơ bộ của một đại lý hải quan tại Karachi, nếu để lô hàng tại cảng Karachi đến ngày 15/9/2021 thì các chi phí phát sinh sẽ lên đến khoảng 140.000 USD và doanh nghiệp đứng trước nguy cơ thiệt hại toàn bộ lô hàng. Ngoài ra công ty còn có thể bị 2 hãng tầu OOCL và WANHAI khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại gây ra cho 2 hãng tàu.

Rất mong các doanh nghiệp Việt Nam luôn nhớ tới câu ca dao thời hội nhập quốc tế: “Tin anh em để trong lòng/Buôn bán quốc tế em phục tùng Incoterms”

Các doanh nghiệp kinh doanh xuất - nhập khẩu cần ghi nhớ, Incoterms là từ viết tắt của cụm từ tiếng Anh: International Commerce Terms. Đây tập hợp các quy tắc thương mại quốc tế quy định về trách nhiệm của các bên trong hợp đồng ngoại thương.

Incoterms là các điều khoản thương mại quốc tế được chuẩn hóa và được nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới công nhận và sử dụng rộng rãi. Nội dung chính của các điều khoản này phải kể tới 2 điểm quan trọng gồm Trách nhiệm của bên mua, bên bán đến đâu và điểm chuyển giao trách nhiệm, chi phí, rủi ro từ người bán sang người mua.

Chúng ta cần lưu ý rằng, các giao dịch mà Incoterms đề cập phải trên phạm vi thương mại quốc tế, chứ không phải là các giao dịch trong nước. Đây cũng là nguyên nhân vì sao Incoterms có những tác động nhất định đến các hoạt động xuất nhập khẩu.

Mục đích chủ yếu của Incoterms là để giải thích những điều kiện thương mại thông dụng trong ngoại thương. Theo đó, phân chia rõ trách nhiệm, chi phí, và rủi ro trong quá trình chuyển giao hàng từ người bán sang người mua. Nhờ đó các bên tham gia có cách hiểu thống nhất, tránh hoặc giảm thiểu những tranh chấp phát sinh do mỗi bên có cách hiểu khác nhau về một số quyền và trách nhiệm cơ bản của mình.

Incoterms do phòng Thương mại Quốc tế (International Chamber of Commerce - ICC) phát hành. Hiện bộ quy tắc này được xuất bản bằng nhiều thứ tiếng, phổ biến nhất là Tiếng Anh. Thương nhân và doanh nghiệp quan tâm cũng có thể tham khảo Incoterms tiếng Việt của nhà xuất bản Thông tin và truyền thông, bản 2000 và 2010.

Trần Linh (Nguồn: Thương vụ Việt Nam tại Pakistan)

Tiền mã hóa có thể thống trị tài chính toàn cầu vào năm 2029