Singapore “hóa rồng” nhờ phát triển Đặc khu kinh tế

00:00 12/10/2020

Đặc khu kinh tế có thể là một chương trình hiệu quả đối với phát triển kinh tế. Tuy nhiên, rất nhiều đặc khu thất bại vì các mục tiêu không rõ ràng, hạn chế trong tự do hóa chính sách, lựa chọn địa điểm sai, thiết kế tồi hoặc quản lý kém hiệu quả. Mặt khác, nếu đặc khu có một tầm nhìn rõ ràng, thay đổi chính sách táo bạo, lựa chọn địa điểm cẩn thận, thiết kế thông minh và quản lý chặt chẽ sẽ là một cơ hội tốt để thành công.

Singapore đã rất thành công trong việc xây dựng và phát triển đặc khu kinh tế. Đây cũng chính là một trong những yếu tố để quốc đảo sư tử nhanh chóng trở thành một trong những “con rồng châu Á”. Chia sẻ về kinh nghiệm, ông Teo Eng Cheong - Tổng Giám đốc Tập đoàn Surbana Jurong - Singapore, cho rằng: có 5 yếu tố rất quan trọng phải đạt được khi xây dựng các đặc khu kinh tế (đặc khu) và các khu công nghiệp.

Mục tiêu rõ ràng

Cần phải hiểu rằng rất khó để thiết lập được một đặc khu đáp ứng được tất cả các mục tiêu cùng một lúc. Do đó, điều quan trọng là phải xác định được nhân tố quan trọng nhất khi thiết lập một đặc khu. Có như vậy, các chiến lược phát triển sẽ được xác định rõ ràng hơn. Ví dụ, khu này sẽ đặt mục tiêu vào các tập đoàn đa quốc gia hoặc các doanh nghiệp địa phương, khu khác sẽ tập trung vào việc chế tạo hoặc dịch vụ... Việc xác định mục tiêu không rõ ràng ngay từ đầu và không có khả năng duy trì tính nhất quán của các mục tiêu, thường dẫn đến kết quả của một đặc khu không những không hoàn thành các mục tiêu, mà còn không thành công.

Đổi mới chính sách táo bạo

Các đổi mới chính sách hoặc tự do hóa điển hình bao gồm: ưu đãi thuế hoặc giảm thuế. Đây có thể coi là sự đổi mới chính sách hàng đầu cho rất nhiều đặc khu; Quy chế hải quan đơn giản hóa thủ tục thông quan đối với hàng hoá nhập khẩu vào đặc khu. Điều này đặc biệt có liên quan đến các đặc khu được thiết lập để thúc đẩy xuất khẩu. Công viên Logistics sân bay của Singapore (ALPS) là một ví dụ điển hình về việc các quy định hải quan có thể được tự do hoá như thế nào để kích thích sự phát triển của ngành logistics hàng không; Chính sách lao động phải được tự do hóa để thu hút những người di cư từ nước ngoài hoặc từ các vùng khác của đất nước để khắc phục sự thiếu hụt về nhân lực, các chính sách lao động; Nguồn vốn, ở những nước có sự kiểm soát đối với vốn và ngoại tệ thì đặc khu có thể là nơi mà những ràng buộc này bị dỡ bỏ. Nếu cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn thì các khoản vay lãi suất thấp có thể được cung cấp ở đặc khu.

Địa điểm thuận lợi

Nếu một đặc khu với mục tiêu phục vụ xuất khẩu thì việc nằm gần cảng biển và sân bay là rất quan trọng. Nếu đặc khu với mục tiêu phát triển lĩnh vực chế tạo, thì việc nằm gần nguồn nhân lực có trình độ sẽ quyết định đến sự thành công của nó. Nếu đặc khu với mục tiêu phát triển các ngành công nghiệp chế biến hạ nguồn, ví dụ chế biến thực phẩm, thì nó phải nằm gần trang trại và đồn điền. Nếu đặc khu phục vụ thị trường địa phương thì rõ ràng là việc tiếp cận khách hàng địa phương là rất quan trọng. Các cân nhắc khác khi lựa chọn địa điểm cho đặc khu là sự sẵn có của các ngành công nghiệp hỗ trợ và  các dịch vụ tiện ích như ngân hàng, chung cư, trường học, và bệnh viện.

Ông Teo Eng Cheong - Tổng Giám đốc Tập đoàn Surbana Jurong - Singapore (Nguồn Internet)

Thiết kế mang tính đặc thù

Việc lập quy hoạch tổng thể cần phải xem xét đến hiện trạng và các nhu cầu trong tương lai về cơ sở hạ tầng cốt lõi của đặc khu và các vùng lân cận; dự báo nhu cầu tiêu thụ năng lượng trong tương lai để đảm bảo có đủ năng lượng khi đặc khu phát triển; các tiện ích khác như viễn thông, nước và xử lý nước thải… cũng cần phải được nghiên cứu tương tự. Mặt khác, công tác quy hoạch tổng thể cần phải phục vụ cho các nhà đầu tư mục tiêu. Một khu công nghiệp xe hơi cần phải có diện tích lớn, trong khi khu logistics sẽ cần các nhà kho lớn và một đặc khu chuyên về sản xuất điện tử sẽ cần các nhà máy cỡ nhỏ. Đối với một số đặc khu, việc tiếp cận các tiện ích chi phí thấp là một vấn đề quan trọng và cần phải được thiết kế ở bước quy hoạch tổng thể và lưu ý đến các vấn đề mà chính phủ quan tâm. Đồng thời, phải được tích hợp tốt với các khu vực lân cận và bù đắp cho sự thiếu hụt về tiện ích như nhà ở, trường học, cơ sở y tế. Đôi khi, một khu đô thị hoàn chỉnh cần phải được quy hoạch và phát triển kế bên đặc khu.

Ở Singapore, Khu phức hợp hóa dầu Đảo Jurong có các tiện tích chung như nước và khí đốt được cung cấp một cách tập trung cho các nhà đầu tư khác nhau nằm trong khu. Khu One-North Innovation District phục vụ cho ngành y-sinh học và các ngành công nghiệp công nghệ cao. Và nó được thiết kế để tạo ra một bầu không khí sôi động để kích thích sự sáng tạo và trí tưởng tượng

Đặc khu sẽ tồn tại hàng thập kỷ và lợi ích của nó có thể chỉ thấy được nhiều năm sau khi được xây dựng. Do đó, công tác quản lý dài hạn ở đặc khu cần phải hiệu quả. Đội ngũ quản lý cần phải giữ vững tầm nhìn của đặc khu, tuân thủ theo quy hoạch tổng thể và cần phải có sự tự tin và linh hoạt để phục vụ cho các thay đổi từ nhu cầu khách hàng, dân số, và tiến bộ công nghệ.

Quản lý hiệu quả

Ngoài ra, ngày càng có nhiều đặc khu được quản lý theo cơ chế Hợp tác công-tư (PPP). Điều đó có nghĩa là đặc khu có thể được quản lý bởi một công ty tư nhân. Do đó, thỏa thuận hợp đồng giữa công ty quản lý đặc khu và chính phủ và mô hình doanh thu của việc quản lý đặc khu là quan trọng để đảm bảo cho tính bền vững trong dài hạn của đặc khu.

Cơ chế giữa Ban quản lý đặc khu và chính phủ là một vấn đề rất quan trọng. Đặc khu thường kỳ vọng có quyền tự chủ ở mức độ cao nhằm giải phóng khỏi những ràng buộc đối với các cơ quan nhà nước có trách nhiệm pháp lý đối với lĩnh vực đó nhưng lại không nhất thiết phải có nghĩa vụ hỗ trợ cho đặc khu.

Thuyền trên không- một trong những công trình để thế giới phải ngưỡng mộ của Singapore (Nguồn Internet)

Cuối cùng, kinh nghiệm và mạng lưới quan hệ quốc tế của ban quản lý đặc khu sẽ là chìa khóa để quyết định sự thành công. Đội ngũ quản lý có kinh nghiệm xử lý các vấn đề của đặc khu và làm việc với số lượng lớn các nhà đầu tư tiềm năng sẽ thúc đẩy đặc khu trở thành một đối tác đầy giá trị.

Thảo Nguyên