Ấn Độ hạn chế nhập khẩu hương nhang: Các doanh nghiệp xuất khẩu hương "lao đao"

Quang cảnh cuộc họp

Tham dự cuộc họp có ông Trần Thanh Hải - Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương); bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập thuộc VCCI; các đại diện của Bộ Tư pháp, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Bộ Ngoại giao; cùng đại diện của hơn 40 doanh nghiệp (DN) và nông dân chịu tác động của việc Ấn Độ hạn chế nhập khẩu (NK) hương nhang và các chế phẩm.

Theo thông tin từ Bộ Công Thương Việt Nam, ngày 31/8/2019, Bộ Công Thương Ấn Độ (Tổng cục Ngoại thương) đã ban hành Thông báo số 15/2015-2020 điều chỉnh chính sách nhập khẩu đối với mặt hàng hương nhang (Agarbatti). 

Cụ thể, việc nhập khẩu hương nhang (mã HS 33074100) và các chế phẩm khác (mã HS 33074900) vào Ấn Độ được chuyển từ trạng thái “tự do nhập khẩu” sang “hạn chế nhập khẩu”. Theo nội dung thông báo trên, việc nhập khẩu hương nhang phải xin phép và được một Ủy ban liên Bộ xem xét cấp phép theo từng lô hàng. Thông báo này có hiệu lực ngay từ ngày ký, không kèm theo quy định nào về các tiêu chí, điều kiện cấp phép.

Đánh giá đây là vụ việc khá nghiêm trọng, bà Nguyễn Thị Thu Trang cho biết, hiện chưa có hiệp hội hay nhóm đại diện cho ngành sản xuất hương nhang. Đây là lý do khiến VCCI tổ chức cuộc họp hôm nay nhằm thực hiện nhiệm vụ kết nối để các DN lên tiếng, qua đó các cơ quan có thẩm quyền lắng nghe, tìm ra giải pháp tháo gỡ khó khăn cho DN.

Theo bà Trang, Thông báo số 15/2015-2020 của Ấn Độ gồm thông tin duy nhất, đó là sản phẩm hương nhang và các chế phẩm có hai mã HS 33074100 và 33074900 sẽ được chuyển từ chế độ chính sách nhập khẩu hiện tại là "tự do" sang chế độ "hạn chế".

Thông tin cung cấp từ các DN cho thấy, cán bộ Tổng cục Ngoại thưởng Ấn Độ đã gửi thư tới cơ quan hải quan Ấn Độ. Công văn nêu rõ: DN nhập khẩu những sản phẩm có liên quan thuộc hai mã HS trên phải làm thủ tục xin cấp phép nhập khẩu. Thời hạn có hiệu lực của quy định này bắt đầu từ ngày 31/8. Bức thư cũng giải thích từ "hạn chế" có nghĩa là để nhập khẩu được thì phải xin giấy phép và phải được Tổng cục Ngoại thương chấp thuận. Văn bản cũng nêu các biện pháp chuyển tiếp áp dụng cho những trường hợp mà Ấn Độ gọi là chuyển tiếp.

Từ góc độ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và các cam kết quốc tế với phía Ấn Độ, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập cho rằng, có nhiều dấu hiệu cho thấy biện pháp cấp phép nhập khẩu này của Ấn Độ vi phạm các nghĩa vụ của nước này trong các thỏa thuận liên quan.

Ngành hương nhang Việt Nam hiện có khoảng 100 doanh nghiệp. Đằng sau họ là rất nhiều lao động, đặc biệt là những lao động phổ thông, yếu thế như người cao tuổi, người khuyết tật... sống tại khu vực nông thôn. Do đây là ngành sản xuất dễ, thu nhập thường không cao. Các doanh nghiệp, công ty thường vẫn để cho các hộ gia đình ở nông thôn gia công. Do đó, hỗ trợ ngành hương nhang không chỉ là việc cần làm để "cứu" lấy các doanh nghiệp mà sâu xa hơn là còn vì cộng đồng người lao động. Họ chính là những đối tượng bị ảnh hưởng lâu dài, những nhóm chuyên làm gia công hương nhang cho doanh nghiệp, bà Trang nhấn mạnh.

Ông Võ Xuân Hậu - Chủ tịch Công ty TNHH Thiết bị Trường Giang

Chia sẻ về đặc thù của ngành sản xuất hương nhang XK sang Ấn Độ khác với sản phẩm hương truyền thống, ông Võ Xuân Hậu - Chủ tịch Công ty TNHH Thiết bị Trường Giang cho biết, đơn vị đã xuất khẩu hương nhang sang Ấn Độ được hơn 20 năm qua, việc kinh doanh đều rất hữu hảo. Sản phẩm hương xuất khẩu sang Ấn Độ rất khác với hương truyền thống vì phôi hương được sản xuất từ tăm tre. Tại xã Ứng Hòa hiện có hàng nghìn hộ đang hoạt động trong ngành nghề này, đóng góp lớn vào nguồn thu ngân sách và tạo ra nhiều công ăn việc làm cho người lao động.

Theo ông Võ Xuân Hậu, vì là mặt hàng đặc thù nên Chính phủ cần yêu cầu phía Ấn Độ ngừng triển khai thông báo số 15 nhằm tạo độ trễ tối thiểu để giúp doanh nghiệp bố trí hàng hóa, người lao động sao cho hợp lý.

Việc áp dụng quy định này ngay lập tức là chưa có tiền lệ trên toàn thế giới, trừ các trường hợp với dịch bệnh. Nếu các cơ quan không vào cuộc mạnh mẽ, nguy cơ ngành nghề hương nhang sẽ bị triệt tiêu và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này sẽ bị sụp đổ.

"Chính phủ Ấn Độ cũng nên xem xét lại quy định này. Việc ra những quy định mang tính rào cản như thế này sẽ gây ảnh hưởng lớn tới uy tín của doanh nghiệp Ấn Độ và nguồn cung của doanh nghiệp Việt Nam," ông Hậu nói.

Ông Hậu đề xuất, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan có những hành động mạnh mẽ hơn nữa để ngừng ngay Thông báo số 15 và để độ trễ từ 2-4 tháng giúp doanh nghiệp Ấn Độ xin giấy phép và các doanh nghiệp Việt Nam bố trí sản xuất hợp lý.

"Hơn nữa, việc áp dụng ngay là không bao giờ có tiền lệ trên toàn thế giới, nó chỉ áp dụng với những thảm họa đột ngột. Nếu các cơ quan chức năng không vào cuộc mạnh mẽ thì hầu hết các doanh nghiệp trong nước sẽ sụp đổ", ông Hậu nói.

Bà Chu Thị Nguyệt - đại diện Công ty TNHH Ánh Hồng 

Đại diện cho DN có hơn 20 năm kinh nghiệm sản xuất hương nhang với trên 1.000 lao động, bà Chu Thị Nguyệt - Công ty TNHH Ánh Hồng cho biết, để phục vụ cho việc XK hương nhang thô sang Ấn Độ, DN của bà phải đầu tư 800 chiếc máy với giá thành 16 triệu đồng/máy, chưa kể các loại lò sấy, giàn phơi và thuê 2ha đất của chính quyền địa phương.

Từ năm 1996, doanh nghiệp xuất khẩu hương nhang sang Ấn Độ, hoạt động sản xuất khá ổn định. Doanh nghiệp vừa tái đầu tư 30 tỷ đồng vào hệ thống trang thiết bị máy móc, đổi mới công nghệ. Với tình huống này, giờ doanh nghiệp không biết phải xử trí ra sao vì lượng hàng trong kho hiện còn hơn 20 tỷ đồng.

Công nhân của công ty có 30% là những người khuyết tật và từ độ tuổi 40 đến 60 tuổi. Tài chính của doanh nghiệp chủ yếu dựa vào nguồn vay vốn ngân hàng. Trước đây, nghề làm hương nhang đã giúp cho 1.000 công nhân có việc làm bền vững. Doanh nghiệp mong Chính phủ hỗ trợ để vượt qua khó khăn hiện nay.

Trước những lo lắng, hoang mang của doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Thu Trang cho hay chính các nhà nhập khẩu Ấn Độ lại là người có phản ứng đầu tiên với quy định này của Chính phủ nước họ. Thực tế, Ấn Độ đã "nhăm nhe" việc bảo hộ ngành sản xuất hương nhang trong nước từ lâu nay.

Theo bà Trang, pháp luật của Ấn Độ không có bất cứ văn bản nào đề cập tới sản phẩm hương nhang, trong các quy định của WTO cũng vậy. Do đó, Ấn Độ phải tuân thủ những quy định bắt buộc của WTO, nếu áp dụng các biện pháp quy định nhập khẩu thì phải sau 21 ngày sau khi ban hành, quy định mới có thể có hiệu lực.

Qua thực tiễn nhiều năm hợp tác, tìm hiểu thị trường Ấn Độ, bà Vũ Thị Hường - Giám đốc Công TNHH Hà Triều Bình Dương Việt Nam cho biết, không chỉ doanh nghiệp Việt Nam mà chính các doanh nghiệp Ấn Độ cũng bàng hoàng khi quy định này được ban hành vì hiện đang là mùa cao điểm chuẩn bị cho lễ hội lớn tháng 10 của Ấn Độ.

Bà Vũ Thị Hường - Giám đốc Công TNHH Hà Triều Bình Dương Việt Nam

Việc hạn chế nhập khẩu sản phẩm và các nguyên vật liệu sản xuất hương nhang từ Việt Nam có thể sẽ kéo theo hàng loạt công nhân Ấn Độ phải nghỉ việc vì sẽ không có hàng để đóng gói. Cùng với đó, hệ thống phân phối, các siêu thị bán hàng, thuế, doanh thu thương mại của Ấn Độ... cũng bị ảnh hưởng. Chưa kể, các doanh nghiệp Ấn Độ sẽ còn bị các đối tác phạt do không đáp ứng đủ nhu cầu hàng hóa.

Ông Trần Thanh Hải, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết kim ngạch xuất khẩu hương nhang đạt mức 76 triệu USD trong năm 2018 đã khẳng định đóng góp quan trọng và nhiều ý nghĩa của ngành này đối với sự phát triển kinh tế.

Quan trọng hơn, đây là lĩnh vực giải quyết việc làm cho đông đảo người dân lao động ở nông thôn và còn là ngành sản xuất tận dụng các nguyên vật liệu là phế phẩm của các ngành khác, góp phần giảm thiểu và hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn.

Ông Hải cho biết thêm việc đưa ra hàng rào hạn chế nhập khẩu với một số ngành, mặt hàng không phải là chuyện mới. Nhưng nghiệt ngã nhất là quy định phải được áp dụng ngay lập tức mà không hề có độ trễ để doanh nghiệp thích ứng hay có giải pháp chuyển đổi. Ấn Độ cũng không đưa ra lý do xác đáng giải thích cho việc này. Do đó, đại diện cơ quan quản lý nhà nước Việt Nam cũng thực sự bất bình và hoang mang như doanh nghiệp.

Theo ông Hải, trong bối cảnh hiện nay, ; thành lập hiệp hội gồm các doanh nghiệp, hộ kinh doanh và người lao động trong lĩnh vực này để chia sẻ thông tin, tạo tiếng nói chung nâng tầm hoạt động của hiệp hội trở nên chuyên nghiệp hơn.

Qua vụ này, ông Hải cho rằng các doanh nghiệp cũng cần "thức tỉnh" nhiều điều và phải biết lựa cách sống trong môi trường thương mại quốc tế như thế này. Doanh nghiệp cần chuẩn bị tâm thế để đối diện cũng như phương án dự phòng, đối phó với biện pháp chống bán phá giá...

Ông Hải bày tỏ mong muốn các doanh nghiệp cần tự nâng cao năng lực cạnh tranh, sản xuất chuyên nghiệp hơn, đa dạng hóa sản phẩm, đa dạng hoá thị trường.

Theo ông Hải, Bộ Công Thương sẽ có các biện pháp quyết liệt hơn như phối hợp với Bộ Ngoại giao để đưa lên cấp cao hơn nữa, đồng thời tiếp tục đề nghị với Đại sứ quán Việt Nam tại Ấn Độ, thương vụ Việt Nam bám sát, đôn đốc phía Ấn Độ.

Ông Hải cũng nhận định cần tận dụng những đối tác liên quan có chung lợi ích để cùng nhau lên tiếng. Trong trường hợp này, đồng minh lớn chính là các nhà nhập khẩu Ấn Độ vì họ cũng đang như "ngồi trên đống lửa," do đó, cần lôi kéo họ vào cuộc, liên kết chặt chẽ với các đối tác để lên tiếng phản đối và đòi hỏi những quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp./.

Thu Giang