Từ nhiều năm nay, người lao động khi thất nghiệp thường phải xếp hàng tại Trung tâm Dịch vụ việc làm để nộp hồ sơ hưởng trợ cấp, chờ xét duyệt, rồi sau đó đến kỳ nhận tiền qua tài khoản. Quá trình này không chỉ mất thời gian, giấy tờ mà còn kéo theo nhiều phiền toái – nhất là với người lao động ở vùng sâu, vùng xa hoặc những người chuyển nơi cư trú sau khi nghỉ việc.

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang được thúc đẩy mạnh mẽ, việc số hóa quy trình quản lý, giải quyết và chi trả bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) không chỉ là giải pháp tình thế mà đang dần trở thành yêu cầu bắt buộc, nhằm hướng tới một hệ thống an sinh linh hoạt, minh bạch và thân thiện với người sử dụng.

Theo thống kê từ BHXH Việt Nam, tính đến giữa năm 2025, đã có hơn 97% hồ sơ giải quyết hưởng BHTN được nộp trực tuyến qua Cổng dịch vụ công quốc gia và Cổng dịch vụ công của ngành. Người lao động có thể đăng ký thất nghiệp, tra cứu tình trạng hồ sơ và nhận tiền trợ cấp hoàn toàn qua mạng, không cần in ấn hay đến trực tiếp cơ quan chức năng, trừ trường hợp đặc biệt.

Ông Vũ Trọng Bình – Cục trưởng Cục Việc làm nhấn mạnh: “Số hóa không chỉ là công cụ tiết kiệm chi phí và thời gian, mà còn là yếu tố then chốt để mở rộng diện bao phủ an sinh, nhất là với lao động phi chính thức – nhóm đối tượng có tỷ lệ tiếp cận thấp với hệ thống BHTN hiện nay.”

Một số bước đi nổi bật trong lộ trình này bao gồm:

• Liên thông dữ liệu giữa BHXH và các sàn giao dịch việc làm, bộ phận quản lý đăng ký cư trú, ngân hàng và cơ quan thuế để xác thực thông tin người lao động một cách tự động.
• Cấp mã định danh số duy nhất cho từng người tham gia BHTN, tích hợp với căn cước công dân gắn chip và hồ sơ y tế điện tử.
• Tự động hóa xét duyệt hồ sơ trên cơ sở dữ liệu đóng – hưởng, giúp rút ngắn thời gian giải quyết còn dưới 2 ngày làm việc thay vì 7 ngày như trước đây.

Không dừng lại ở cấp trung ương, các tỉnh, thành phố như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng cũng triển khai thí điểm mô hình “BHTN không giấy tờ” – cho phép người lao động chỉ cần truy cập app BHXH số VssID hoặc web để thực hiện toàn bộ quy trình.

Trong quá trình số hóa bảo hiểm thất nghiệp, không thể không nhắc đến vai trò của các startup công nghệ và nền tảng số – những đơn vị đang “lấp đầy” các khoảng trống về dịch vụ, dữ liệu và khả năng kết nối.

Chẳng hạn, nền tảng MedCAT, được phát triển bởi một nhóm startup công nghệ Việt, đã hợp tác với BHXH Hà Nội để ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào trích xuất và xác minh dữ liệu hồ sơ thất nghiệp. Hệ thống sử dụng các thuật toán xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) để tự động kiểm tra logic nội dung tờ khai, phát hiện lỗi sai, gian lận hoặc thiếu thông tin.

Một ví dụ khác là JobWay, nền tảng kết nối việc làm thông minh, hiện đã tích hợp dữ liệu của hơn 2 triệu lao động thất nghiệp vào hệ thống gợi ý việc làm theo năng lực. Thông tin từ hồ sơ BHTN được đồng bộ với hệ thống của JobWay, từ đó đề xuất các khoá học nghề trực tuyến, nghề “xanh”, nghề phù hợp chuyển đổi cho người lao động.

Ông Lê Đình Lực – Giám đốc điều hành JobWay chia sẻ: “Chúng tôi tin rằng công nghệ chính là cầu nối để người lao động thất nghiệp không còn thấy mình đơn độc. Từ dữ liệu của BHXH, chúng tôi có thể vẽ nên bản đồ kỹ năng, từ đó hỗ trợ quá trình tái hoà nhập thị trường nhanh chóng và hiệu quả.”

Dù quá trình số hóa BHTN đang đạt nhiều kết quả tích cực, nhưng vẫn tồn tại không ít thách thức đáng lưu ý:

• Chênh lệch trình độ công nghệ giữa các vùng miền dẫn đến tình trạng “nghẽn” tiếp cận số. Người lao động lớn tuổi, ở vùng nông thôn, khó tiếp cận các ứng dụng hoặc không có thiết bị di động thông minh.
• An toàn dữ liệu cá nhân: Việc số hóa hàng triệu hồ sơ cá nhân đặt ra yêu cầu bảo mật cực kỳ nghiêm ngặt, nhất là khi thông tin nghề nghiệp – thu nhập – trợ cấp đều là dữ liệu nhạy cảm.
• Chất lượng dữ liệu đầu vào chưa đồng đều: Nhiều hồ sơ trước đây lưu trữ giấy chưa được chuyển đổi số hoàn chỉnh, gây khó khăn cho truy vết, đối chiếu thông tin.

Chuyên gia công nghệ thông tin Nguyễn Minh Thành cảnh báo: “Chuyển đổi số trong lĩnh vực an sinh không thể chỉ đơn giản là “scan hồ sơ giấy lên máy tính”. Phải có tư duy kiến tạo quy trình mới – ưu tiên dữ liệu sạch, công nghệ mở và khả năng tích hợp liên ngành.”

Mục tiêu dài hạn của BHXH Việt Nam là đến năm 2030 sẽ hoàn thành toàn bộ số hóa hồ sơ người lao động và quy trình hưởng BHTN, giảm thời gian chờ đợi từ nộp hồ sơ đến chi trả xuống dưới 24 giờ, đồng thời tích hợp nền tảng này vào hệ sinh thái an sinh số quốc gia.

Tầm nhìn này cũng phù hợp với xu hướng toàn cầu. Tại Đức, Hàn Quốc và Thuỵ Điển, các mô hình BHTN thông minh đã cho phép người dân khai báo tình trạng thất nghiệp, tìm việc và nhận trợ cấp qua một ứng dụng duy nhất – không cần đến cơ quan chức năng.

Đức: App Bürgergeld – “Mọi thứ trong tầm tay”

Từ thời điểm ngày 1/1/2023, Đức đã thay thế trợ cấp thất nghiệp Hartz IV bằng mô hình mới – Bürgergeld, với mức trợ cấp cao hơn và điều kiện thuận lợi hơn

Một bước tiến quan trọng: vào khoảng đầu năm 2024, chính phủ Đức tuyên bố sẽ ra mắt một ứng dụng dành riêng cho Bürgergeld. Qua app này, người dân có thể nộp đơn trực tuyến để hưởng trợ cấp, đặt lịch hẹn với trung tâm hỗ trợ việc làm (Jobcentre) và nhận các đề xuất việc làm phù hợp

Đây là một mô hình BHTN thông minh: người lao động chỉ cần thao tác qua app thay vì đến trực tiếp, giúp tiết kiệm thời gian và củng cố tính hiệu quả của hệ thống.

Hàn Quốc: Employment 24 – Cổng số hóa tập trung

Hàn Quốc hiện triển khai một cổng tích hợp mang tên Employment 24, cho phép người lao động và doanh nghiệp truy cập cùng lúc nhiều dịch vụ liên quan đến việc làm: Bảo hiểm thất nghiệp, Bảo hiểm thai sản, nghỉ con, Đào tạo nghề, Tuyển dụng, và nhiều hỗ trợ khác

Dù chưa phải là một app duy nhất cho toàn bộ quy trình, nhưng Employment 24 đã hợp nhất gần như toàn bộ dịch vụ lao động vào một nền tảng số – rất gần với mô hình “khai báo thất nghiệp, tìm việc và nhận trợ cấp qua một ứng dụng duy nhất”.

Thụy Điển: Cổng “Mina sidor” kết hợp e‑ID — Đã chuyển số nhiều nhưng chưa hoàn toàn “app duy nhất”

Người lao động Thụy Điển sử dụng e‑ID để đăng nhập vào trang "Mina sidor" (trang cá nhân) của quỹ bảo hiểm thất nghiệp (a‑kassa).

Tại đây, bạn có thể đăng ký là người thất nghiệp, nộp đơn hưởng trợ cấp và theo dõi tình trạng hồ sơ — hoàn toàn online nếu đã có e‑ID

Nếu chưa có e‑ID, vẫn có thể gửi đơn bằng giấy—but điều này đang dần bị giảm thiểu nhờ khuyến khích sử dụng số hóa

Mô hình này đã đạt mức số hóa cao, gần như không giấy tờ khi đã có e‑ID—nhưng chưa có một ứng dụng di động đơn lẻ như Đức.

Việt Nam đang đi những bước đầu tiên nhưng đầy triển vọng để tiệm cận mô hình này.

Chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo hiểm thất nghiệp không chỉ là một cuộc cách mạng công nghệ, mà còn là một bước chuyển mang tính nhân văn – đưa chính sách an sinh đến gần hơn với người dân, minh bạch hơn, hiệu quả hơn.

Khi dữ liệu được kết nối, quy trình được tự động hóa và người lao động được đặt vào trung tâm của thiết kế hệ thống, thì “tương lai không giấy tờ” không còn là một viễn cảnh xa vời, mà đang dần hiện hữu trong từng cú click, từng mã số và từng lần thanh toán trợ cấp đúng hạn.