Việc Didi vội vàng gây quỹ ở Mỹ đã phản tác dụng như thế nào?

Là một trong những công ty gọi xe lớn nhất thế giới, với 493 triệu người dùng hoạt động hàng năm và 15 triệu tài xế, đợt phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) trị giá 4,4 tỷ đô la Mỹ của Didi Global được cho là đặc biệt thấp hơn so với kỳ vọng. 

Không có buổi lễ rung chuông hay bài phát biểu điều hành nào diễn ra tại Sở giao dịch chứng khoán New York vào ngày ra mắt 30 tháng 6. Các nhân viên đã nghe tin này chỉ vài giờ sau khi cổ phiếu bắt đầu giao dịch và được yêu cầu không thảo luận công khai về việc IPO trên phương tiện truyền thông xã hội. Người sáng lập Didi, Cheng Wei, yêu cầu các cổ đông không nói chuyện với truyền thông, một người bảo lãnh phát hành IPO của Didi nói với trên trang tin Caixin.

Việc bán cổ phần lặng lẽ ra nước ngoài của gã khổng lồ gọi xe sau đó là một phản ứng dữ dội về quy định, đặt ra câu hỏi về việc liệu công ty có nhận được cái gật đầu từ các nhà chức trách trong nước hay không.

Cảnh báo từ các cơ quan quản lý đã được đưa ra ngay từ tháng Tư. Chỉ vài ngày trước khi công ty bí mật nộp đơn đăng ký tại Mỹ vào tháng 4, Didi nằm trong số 34 công ty nền tảng internet bị các cơ quan quản lý thị trường Trung Quốc triệu tập và ra lệnh tiến hành tự kiểm tra trong vòng một tháng. Họ đã được cảnh báo về "hình phạt nghiêm khắc" cho bất kỳ vi phạm nào. Hoạt động kinh doanh dịch vụ đi xe cốt lõi của Didi và hoạt động kinh doanh vận tải và mua hàng mới đều bị đe dọa giám sát chặt chẽ.

Một người thân cận với Didi nói với Caixin rằng khi nộp hồ sơ vào tháng 4 đồng nghĩa với việc Didi dự định niêm yết tại Mỹ sớm nhất là vào tháng 7. Mặc dù việc chào bán của Mỹ không cần sự chấp thuận của các cơ quan quản lý Trung Quốc, nhưng thời điểm mà Didi IPO là rất tệ vì Trung Quốc đang trong giai đoạn đàn áp bất thường đối với các công ty nền tảng internet.

Sau đó, trong bản cáo bạch nộp vào tháng 6, Didi đã sử dụng 60 trang để tiết lộ rủi ro - bao gồm cả việc bán cổ phần của họ có thể bị Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc (CSRC) đình chỉ. Công ty đã thực hiện một loạt các bước để giảm thiểu rủi ro, chẳng hạn như loại trừ doanh nghiệp mua theo nhóm cộng đồng của mình khỏi tổ chức niêm yết.

Ngoài ra, Tập đoàn SoftBank, cổ đông nước ngoài lớn nhất của Didi với 21,5% cổ phần, đã từ bỏ ghế hội đồng quản trị và trở lại vị trí chỉ là một nhà đầu tư tài chính, khi các nhà quản lý Trung Quốc lo ngại về sở hữu nước ngoài lớn của các công ty Trung Quốc. Là nhà cung cấp dịch vụ gọi xe hàng đầu của Trung Quốc, Didi sở hữu một lượng lớn dữ liệu về giao thông đô thị và người dùng của đất nước. Điều đó có nghĩa là cần phải đảm bảo rằng các cổ đông nước ngoài như SoftBank và Uber Technologies không thể truy cập dữ liệu.

Trong bối cảnh căng thẳng, Didi đã không mở IPO cho các nhà đầu tư cá nhân. Didi đã bán 317 triệu cổ phiếu - nhiều hơn khoảng 10% so với kế hoạch ban đầu - với giá 14 USD / cổ phiếu. Một người thân cận với Caixin cho biết, đợt chào bán này là đợt chào bán lớn thứ hai tại Mỹ của một công ty Trung Quốc, chỉ sau đợt IPO trị giá 25 tỷ USD của Alibaba Group Holding vào năm 2014. Tất cả các khoản phân bổ tổng thể đều được mua bởi các nhà đầu tư tổ chức..

Những người trong nội bộ Didi nói rằng trước khi IPO, họ không biết rằng một cuộc đánh giá bảo mật tiềm năng sẽ sớm được bắt đầu và họ đã báo cáo kế hoạch niêm yết cho các nhà chức trách Trung Quốc.

"Nếu Didi không nhận được cái gật đầu từ CSRC, sẽ không có ngân hàng đầu tư nào sẵn sàng thực hiện thương vụ này", một chuyên gia pháp lý thân cận với Didi nói với Caixin.

Có hay không sự chấp thuận?

Các cơ quan quản lý liên quan đến danh sách của Didi bao gồm Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc và CSRC.

Công ty ban đầu xem xét IPO ở Hồng Kông vào giữa năm 2020 nhưng sau đó đã từ bỏ kế hoạch do lo ngại rằng họ có thể phải đối mặt với sự giám sát nghiêm ngặt hơn của quy định ở Hồng Kông đối với các hoạt động kinh doanh như sử dụng phương tiện và tài xế không có giấy phép. CSRC không ủng hộ việc IPO ở Hồng Kông của Didi và việc chuyển sang Mỹ cũng sẽ phụ thuộc vào thái độ của các nhà quản lý.

Việc bán cổ phần tại Mỹ của Didi không cần sự chấp thuận của Trung Quốc, vì họ đã chào bán cổ phần của Mỹ thông qua mô hình được gọi là "mô hình small red chip", một chiến lược phổ biến được sử dụng bởi các công ty tư nhân Trung Quốc do Mỹ giao dịch. Theo cấu trúc này, một thực thể nước ngoài thường được hợp nhất tại một nơi như Quần đảo Cayman - nơi vốn được mệnh danh là "thiên đường thuế" kiểm soát nhà điều hành doanh nghiệp ở Trung Quốc thông qua một mạng lưới các thỏa thuận pháp lý phức tạp.

Tuy nhiên, có những điểm không chắc chắn liên quan đến việc áp dụng các quy tắc mua bán và sáp nhập của Trung Quốc đối với các công ty giao dịch ở nước ngoài, Didi tiết lộ trong bản cáo bạch của mình. Các quy tắc yêu cầu các phương tiện chuyên dụng của nước ngoài được điều khiển bởi các công ty hoặc cá nhân Trung Quốc được thành lập với mục đích tìm kiếm sự nổi tiếng ở nước ngoài phải được CSRC chấp thuận trước khi niêm yết. Công ty cho biết, nếu sự chấp thuận của CSRC là bắt buộc đối với IPO tại Hoa Kỳ của Didi, bất kỳ trường hợp nào không đạt được hoặc bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc thông quan sẽ khiến Didi phải chịu các biện pháp trừng phạt.

Về việc IPO của Didi, các cơ quan quản lý của Trung Quốc "đã chấp thuận về nguyên tắc" nhưng đưa ra các yêu cầu như giải quyết các vấn đề bảo mật dữ liệu, một người thân cận với các cơ quan quản lý cho biết. Vì Trung Quốc và Hoa Kỳ vẫn đang đàm phán về việc kiểm toán các công ty Trung Quốc giao dịch trên các sàn giao dịch của Mỹ và trường hợp của Didi liên quan đến rủi ro truyền dữ liệu ra nước ngoài, các nhà quản lý Trung Quốc sẽ muốn có kết quả rõ ràng từ việc đàm phán với Didi về những vấn đề này trước khi IPO.

Nhưng quá trình đàm phán có thể kéo dài và không chắc chắn.

Thực tế, Didi đã đi trước mà không đợi một giải pháp rõ ràng từ các cơ quan quản lý, khiến cả cơ quan quản lý Trung Quốc và Hoa Kỳ cũng như thị trường rơi vào tình thế tồi tệ.

Didi thu thập một lượng lớn dữ liệu di động mỗi ngày. Nó thúc đẩy trung bình 41 triệu giao dịch hàng ngày, khoảng 3/4 trong số đó là ở Trung Quốc, theo bản cáo bạch của công ty cho biết. 

Theo Đạo luật về trách nhiệm giải trình các công ty nước ngoài của Hoa Kỳ được thông qua vào tháng 12 năm ngoái, các doanh nghiệp nước ngoài giao dịch tại Hoa Kỳ có ba năm để tuân thủ các quy định về báo cáo và kế toán trong nước trước khi khởi động tại các sàn giao dịch của Hoa Kỳ. Điều này có nghĩa là Didi sẽ phải cung cấp thông tin và dữ liệu tài chính cho các cơ quan quản lý của Hoa Kỳ.

Hiệu ứng gợn sóng

Cổ phiếu lưu ký của Didi tại Mỹ mở cửa khi ra mắt ở mức 16,65 đô la và tăng 29% so với giá chào bán 14 đô la. Cổ phiếu đóng cửa ở mức 14,14 USD trong ngày đầu tiên, mang lại cho Didi giá trị thị trường khoảng 68 tỷ USD.

Hai ngày sau, Văn phòng Đánh giá An ninh mạng của Trung Quốc cho biết, họ sẽ điều tra dịch vụ gọi xe để "ngăn ngừa rủi ro bảo mật dữ liệu, bảo vệ an ninh quốc gia và bảo vệ lợi ích công cộng." Vào Chủ nhật (11/7), cơ quan quản lý đã yêu cầu xóa ứng dụng Didi khỏi các cửa hàng ứng dụng trong nước. Sau đó Trung Quốc đã ra lệnh cho các cửa hàng ứng dụng di động gỡ bỏ thêm 25 ứng dụng do Didi điều hành, cung cấp các dịch vụ từ đi chung xe đến tài chính, nói rằng các ứng dụng này thu thập dữ liệu cá nhân một cách bất hợp pháp. Cơ quan quản lý không gian mạng của Trung Quốc cũng cấm các nền tảng internet cung cấp lưu lượng truy cập và tải xuống ứng dụng.

Các đòn quy định đối với Didi đã gây ra hiệu ứng gợn sóng đối với các công ty Trung Quốc giao dịch tại Hoa Kỳ cũng như những người đang tìm kiếm các dịch vụ ở nước ngoài. Hai công ty công nghệ trong nước mới được giao dịch tại Hoa Kỳ cũng bị các cơ quan quản lý không gian mạng điều tra tương tự. Nền tảng tuyển dụng trực tuyến Boss Zhipin, do Kanzhun điều hành, Yunmanman và Huochebang - hai ứng dụng đặt xe tải do Full Truck Alliance, còn được gọi là Manbang Group - điều hành đã nhận được lệnh ngừng đăng ký người dùng mới trong khi đang được xem xét an ninh quốc gia.

Manbang đã lên sàn vào tháng trước, huy động được 1,6 tỷ USD. Cổ phiếu đã giảm 16% so với giá IPO.

Công ty chia sẻ xe đạp Trung Quốc Hello và ứng dụng âm thanh Himalaya cũng đã đình chỉ kế hoạch IPO của Mỹ. Himalaya, công ty đã nộp đơn vào tháng 4, đã từ bỏ kế hoạch và có thể chuyển sang Hồng Kông để bán cổ phần, một người thân cận với công ty nói với Caixin. Himalaya đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Hello, công ty cạnh tranh với mảng kinh doanh chia sẻ xe đạp của Didi và đối mặt với những rủi ro pháp lý tương tự, cũng đã nộp đơn xin IPO lên Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ vào tháng 4, nhưng thương vụ đã bị hoãn lại, một nguồn tin am hiểu trực tiếp về tình hình nói với Caixin. Công ty cũng đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Bất chấp xung đột Mỹ - Trung, nhiều công ty Trung Quốc vẫn muốn niêm yết tại New York. IPO của Didi được coi là một phát súng, và những người vẫn còn trong cuộc đua sẽ phải đối mặt với một con đường gập ghềnh hơn nhiều chờ đợi phía trước.

Bảo Bảo