Trung Quốc nghiêm túc chấn chỉnh quy định về chống độc quyền trên không gian mạng

10:34 28/04/2021

Một hình phạt kỷ lục giáng vào Alibaba Group vào đầu tháng này đã mở đầu cho nỗ lực của Trung Quốc đối với hoạt động chống cạnh tranh trên không gian mạng.

 Nơi một số gã khổng lồ ngày càng thống trị cuộc sống hàng ngày của người tiêu dùng Trung Quốc - từ mua sắm trực tuyến, thanh toán di động, giao đồ ăn đến gọi xe.

Các nhà lập pháp Trung Quốc đang viết nhiều hơn vào những sửa đổi lớn đầu tiên đối với Luật Chống độc quyền trong 13 năm. © AP

Các nhà lập pháp Trung Quốc đang đưa ra nhiều quy định sửa đổi đối với Luật Chống độc quyền. Ảnh: AP.

Sau nhiều năm chịu sự bành trướng của các nền tảng trực tuyến vào các thị trường được kiểm soát, Trung Quốc hiện đang quyết tâm kiềm chế cạnh tranh không lành mạnh, các nhà chức trách cho biết. Mặc dù các giám đốc điều hành của Alibaba nói rằng họ không nghĩ khoản tiền phạt 18,2 tỷ Nhân dân tệ (2,8 tỷ USD) của chính phủ sẽ có nhiều tác động đến hoạt động kinh doanh của gã khổng lồ thương mại điện tử, nhưng những người trong ngành cho biết đây chỉ là biện pháp răn đe ban đầu để sau đó là sự giám sát chặt chẽ hơn về mặt quy định và các vụ kiện dân sự.

Ba ngày sau án phạt của Alibaba, cơ quan quản lý thị trường và không gian mạng của Trung Quốc đã triệu tập các công ty công nghệ lớn nhất của nước này và cảnh báo họ về "hình phạt nghiêm khắc" nếu họ tiếp tục vi phạm các quy tắc chống độc quyền sau thời gian gia hạn một tháng.

Trong khi đó, các nhà lập pháp Trung Quốc đang viết thêm những sửa đổi lớn đầu tiên đối với Luật Chống độc quyền trong 13 năm. Một bản dự thảo sẽ được đệ trình vào cuối năm nay lên Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, cơ quan lập pháp hàng đầu của đất nước. Luật hiện hành từ lâu đã bị chỉ trích là quá khoan dung với những gã khổng lồ internet  của đất nước.

Vào ngày 7 tháng 2, Cục Quản lý Nhà nước về Quy định Thị trường đã làm rõ trong các hướng dẫn mới về cách đảm bảo rằng những nền tảng tuân theo các quy tắc chống độc quyền. Các quy định mới lần đầu tiên đưa một số khuôn khổ pháp lý. 

Cấm các chính sách "chọn bên"

Tất cả các động thái này báo hiệu rằng các cơ quan quản lý đang tăng cường thực thi để các nền tảng internet không còn có thể giành được thị phần bằng cách sử dụng phương pháp được gọi là "chọn bên tham gia", trong đó nền tảng buộc các nhà cung cấp phải lựa chọn một trong hai giữa dịch vụ của mình và của các đối thủ.

Đây là một trong những lý do chính khiến Alibaba bị phạt liên tiếp. Hai đối thủ của Alibaba, JD.com và Pinduoduo, từ lâu đã phàn nàn rằng chính sách "chọn bên tham gia" của Alibaba đã cắt họ ra khỏi các giao dịch tiềm năng với các nhà cung cấp một cách không công bằng.

Vào tháng 11 năm 2015, JD.com đã báo cáo với Cục Quản lý Công nghiệp và Thương mại Nhà nước rằng Alibaba buộc các nhà cung cấp và bán hàng may mặc phải lựa chọn giữa việc tham gia vào lễ hội mua sắm "Double 11" vào ngày 11 tháng 11 trên Tmall của Alibaba hoặc trên JD.com. Alibaba đe dọa các nhà cùng cấp rằng việc tham gia trên cả hai nền tảng sẽ bị trừng phạt, chẳng hạn như giảm lưu lượng truy cập hoặc hạ thứ hạng, JD.com cho biết. Cơ quan quản lý đã điều tra nhưng không bao giờ công khai kết quả. Hai năm sau, JD.com kiện Alibaba. Vụ việc vẫn đang trong quá trình xét xử.

Kể từ đó, hàng năm trước sự kiện, còn được gọi là "Ngày Độc thân" ở Trung Quốc, các nhà quản lý thị trường sẽ kêu gọi các nền tảng thương mại điện tử, nhấn mạnh rằng hành vi "chọn bên" bị cấm. Chỉ một ngày trước sự kiện năm ngoái, các nhà quản lý thị trường đã ban hành các quy tắc dự thảo nhằm ngăn chặn các hoạt động độc quyền của các nền tảng internet. 

Alibaba cũng phải đối mặt với các vụ kiện từ các nhà cung cấp. Vào năm ngoái, thương hiệu lò vi sóng hàng đầu Galanz đã kiện Alibaba vì cáo buộc lạm dụng vị thế thống lĩnh thị trường bằng cách buộc các thương gia phải "chọn bên" khi quyết định nơi bán sản phẩm của họ trực tuyến. Galanz nói với Caixin vào tháng 6 rằng họ đã rút đơn kiện sau khi đạt được thỏa thuận với Alibaba, mà không cho biết chi tiết thêm. 

Vào tháng 8 năm 2020, dịch vụ giao đồ ăn Ele.me thuộc sở hữu của Alibaba đã kiện đối thủ Meituan Dianping, cáo buộc rằng Meituan yêu cầu các nhà hàng lựa chọn giữa hai ứng dụng. Trong khi đó, một lá thư khiếu nại từ 20 thương gia ở Ôn Châu cáo buộc rằng họ đã bị Ele.me lợi dụng từ lâu và buộc phải ký các thỏa thuận độc quyền với họ.

Tại cuộc họp ngày 13 tháng 4 với đại diện của 34 công ty bao gồm JD.com, Pinduoduo, Meituan, Ele.me, các nhà điều hành ứng dụng video ngắn ByteDance và Kuaishou Technology, gã khổng lồ internet Tencent Holdings và gã khổng lồ chơi game NetEase, các nhà quản lý đã cho các nền tảng này một tháng để tự kiểm tra và chấn chỉnh toàn diện. Các nhà chức trách đã yêu cầu các nền tảng ngừng hoạt động "chọn bên" cùng với các hoạt động ngoài vòng pháp luật khác, chẳng hạn như lạm dụng sự thống trị thị trường, đốt tiền mặt để chiếm vị trí thống trị trong thị trường, vi phạm quy tắc bảo mật dữ liệu người dùng và nhắm mắt làm ngơ các sản phẩm giả, hàng kém chất lương. 

"Chọn bên" là một chiến thuật phổ biến được sử dụng trong cạnh tranh kinh doanh. Nhưng nếu một nền tảng buộc các nhà cung cấp phải chọn bên có vị trí thống lĩnh trên thị trường, thì tác hại của cạnh tranh thị trường sẽ ngày càng leo thang và bản chất của nó là lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, cơ quan quản lý thị trường cho biết.

Các nền tảng thương mại điện tử từ lâu đã lập luận rằng họ đang sử dụng các công nghệ sáng tạo để giành thị phần từ các nhà bán lẻ truyền thống và họ sẽ mất nhiều thời gian nữa mới đạt được vị trí thống lĩnh trong tổng thị trường. Trong trường hợp của Alibaba, Cục Quản lý Thị trường Nhà nước đã phán quyết rằng thị trường trực tuyến và ngoại tuyến không thuộc cùng một loại.

Cơ quan quản lý nhấn mạnh rằng Alibaba xác định xếp hạng tìm kiếm và vị trí hiển thị của các nhà cung cấp và hàng hóa trên nền tảng của mình thông qua các quy tắc và thuật toán riêng, có ảnh hưởng quyết định đến hoạt động của các nhà cung cấp.

Nhiều vụ kiện chống độc quyền có thể xảy đến

Trong thực thi chống độc quyền, hình phạt hành chính đối với Alibaba được cho là sẽ giúp thúc đẩy quá trình tố tụng tư pháp chống độc quyền có liên quan. Cuộc điều tra và kết luận hành chính trong vụ việc của Alibaba sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy vụ kiện dân sự mà JD.com đưa ra chống lại Alibaba, một luật sư kỳ cựu về chống độc quyền nói với Caixin.

"Câu hỏi duy nhất bây giờ là xác định khoản bồi thường từ Alibaba, điều này phụ thuộc vào số tiền JD.com đã mất, nhưng nhiều khả năng số tiền có thể lên đến hơn 100 triệu Nhân dân tệ", luật sư nói.

Luật sư cho biết, do hậu quả của việc trừng phạt hành chính, các thương gia, người tiêu dùng và các nền tảng đối thủ có thể đệ nhiều đơn kiện chống độc quyền chống lại Alibaba. Nếu có nhiều vụ kiện, Tòa án Nhân dân Tối cao có thể đưa ra giải thích hoặc hướng dẫn tư pháp để kết hợp chúng thành một vụ kiện tập thể, luật sư cho biết.

Ngay sau án phạt của Alibaba, Yao Jinbo, Giám đốc điều hành của 58.com, một trang web quảng cáo phân loại của Trung Quốc, đã kêu gọi áp dụng khoản phạt chống độc quyền 4 tỷ nhân dân tệ đối với đối thủ Beike của mình, với cáo buộc rằng nền tảng bất động sản trực tuyến hàng đầu này ép buộc các chủ sở hữu để độc quyền đăng các tài sản của họ trên Beike.

Mỗi công ty trong số 34 công ty bị cơ quan quản lý thị trường triệu tập đợt vừa rồi đã đưa ra tuyên bố công khai cam kết tuân thủ luật pháp. Theo nguyên tắc chung là tăng cường thực thi chống độc quyền và ngăn chặn việc mở rộng vốn gây rối loạn, bất kỳ công ty nào vi phạm pháp luật sẽ bị trừng phạt, đặc biệt là xem xét các yếu tố như mức độ nghiêm trọng, tính rộng rãi và ảnh hưởng xã hội của hành vi vi phạm của họ.

Trong khi đó, không phải tất cả các cuộc điều tra chống độc quyền sẽ được tiết lộ công khai. Theo một người thân cận với cơ quan quản lý thị trường, do nguồn lực thực thi pháp luật có hạn, trong một số trường hợp một công ty cam kết chấn chỉnh nội bộ để đáp ứng các yêu cầu, các cơ quan quản lý có thể chuyển sự chú ý của họ sang các trường hợp phức tạp hơn.

Li Mingtao, chủ tịch Viện Trung tâm Thương mại Điện tử Quốc tế Trung Quốc cho biết sẽ không thực tế khi kỳ vọng rằng các động thái hành chính có thể loại bỏ hoàn toàn chính sách "chọn bên", nhưng những hành vi như vậy sẽ được hạn chế rất nhiều và chi phí hoạt động của các thương gia sẽ giảm xuống.

Bảo Bảo