Tràn lan nợ đọng xây dựng: Hiệu quả đầu tư kém, ảnh hưởng đến an ninh tài chính

Chủ đầu tư không có nguồn vốn để thanh toán cho giá trị khối lượng nhà thầu đã thực hiện khiến những doanh nghiệp đi làm thuê rơi vào cảnh nợ lương công nhân, chiếm dụng vốn lẫn nhau; thậm chí rơi vào nguy cơ phải giải thể, phá sản.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) thẳng thắn nêu vấn đề, nợ đọng trong xây dựng cơ bản là tình hình đáng báo động. Nếu không được khắc phục thì ngày càng tràn lan. Nhà thầu làm xong không thể thu được tiền, các khoản nợ kéo dài nhiều năm và không có cơ quan nào đứng ra xử lý triệt để.

VACC đã từng nhận được cả loạt đơn đề nghị giúp đỡ doanh nghiệp đòi công nợ. Tuy nhiên, trách nhiệm về vấn đề này không thuộc cơ quan nào. Có những doanh nghiệp khi thực hiện hợp đồng mới chỉ thu được từ 60 - 70% giá trị, phần còn lại bị nợ và khoản nợ này kéo dài đến 5 năm. Bởi vậy, khi nhận công trình thì tưởng có lãi nhưng với tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản kéo dài như vậy thì chính là “lãi giả, lỗ thật”, ông Hiệp cho hay.

Ông Hiệp dẫn chứng: Hiện tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản tại các dự án đầu tư xây dựng diễn ra khá phổ biến và ở mức độ nghiêm trọng, gây ra nhiều hệ quả xấu, dẫn đến công trình thi công dở dang, kéo dài, hiệu quả đầu tư kém... Có gói thầu của một doanh nghiệp nhỏ chỉ thi công trong ba năm nhưng khoản nợ lên tới cả trăm tỷ đồng, chiếm tới 10% giá trị gói thầu. Mặc dù dự án đã quy quyết toán nhưng nhà thầu vẫn chưa được thanh toán.

Tại một cuộc họp tổng kết ngành với sự tham dự của nhiều thành viên Chính phủ, ông Lê Văn Tuấn - Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam (LILAMA) - đơn vị đầu ngành về chế tạo, lắp đặt tại nhiều dự án lớn cũng phản ánh về dự án Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1 nằm trong chuỗi khó khăn của doanh nghiệp này.

Mặc dù dự án đã được khánh thành và bàn giao cho chủ đầu tư vận hành từ tháng 9/2015 nhưng đến nay, đã hơn 5 năm trôi qua, LILAMA và các nhà thầu khác vẫn chưa được thanh toán xong các khoản công nợ mặc dù đã nhiều lần cùng cả chủ đầu tư gửi đơn kiến nghị lên Bộ Công Thương và Chính phủ xin tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Không chỉ doanh nghiệp nhà nước như LILAMA gặp khó với những khoản nợ bị kéo dài mà một số doanh nghiệp tư nhân tên tuổi trong lĩnh vực xây lắp như Coteccons, Công ty Cổ phần Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình, hay Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Ricons cùng hàng ngàn doanh nghiệp xây dựng đang hoạt động trên thị trường cũng đang vấp phải trở ngại này.

Có những giai đoạn, báo cáo tài chính hợp nhất của Công ty Coteccons thể hiện khoản phải thu ngắn hạn lên tới hơn 7.672 tỷ đồng; trong đó dự phòng phải thu ngắn hạn khó đòi là 214,5 tỷ đồng. So với doanh thu thuần của doanh nghiệp này thì vòng quay khoản phải thu là 2,11 lần, tương ứng với gần 6 tháng.

Hay như trường hợp của Công ty Cổ phần Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình, cũng có thời điểm khoản phải thu ngắn hạn lên đến hơn 11.891,4 tỷ đồng với dự phòng phải thu ngắn hạn khó đòi lên tới gần 387,6 tỷ đồng. Theo đó, khoản phải thu ngắn hạn gấp tới 3 lần vốn chủ sở hữu và vòng quay khoản phải thu lên đến gần một năm.

  Tràn lan nợ đọng xây dựng khiến hiệu quả đầu tư kém, ảnh hưởng đến an ninh tài chính.

Trước thực tế này, các chuyên gia cho rằng, với vốn ngoài ngân sách nhà nước, trong quá trình xét duyệt cấp phép xây dựng cần phải có quy định chặt chẽ về năng lực tài chính của chủ đầu tư. Còn với dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước, việc xử lý nợ đọng cần được xem là nội dung quan trọng của tái cơ cấu đầu tư công và lập lại kỷ cương trong đầu tư xây dựng cơ bản. Đây cũng là một trong các giải pháp để ổn định tài chính vĩ mô, bảo đảm tăng trưởng kinh tế bền vững.

Chính phủ cần yêu cầu các bộ, ngành, địa phương... xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, từng cơ quan trong việc để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản, phải tự cân đối các nguồn vốn để xử lý dứt điểm tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản.

B.N