Tỉ phú sản xuất phim Contagion: Từ phim ảnh đến đời thực

Chín năm trước, hãng phim Participant Media Của Jeff Skoll đã hợp tác với hãng Warner Brothers ra mắt phim Contagion, một bộ phim về đại dịch toàn cầu bắt nguồn từ virus trên dơi. Nữ doanh nhân người Mỹ (do Gwyneth Paltrow thủ vai) trở về nhà sau chuyến đi đến Trung Quốc và vô tình phát tán dịch bệnh truyền nhiễm dẫn đến nhiều người tử vong.

Nhiều người cho rằng bộ phim đó chỉ đơn thuần là phim khoa học viễn tưởng, nhưng Skoll lại thể hiện thông điệp kín đáo qua bộ phim. Ông hi vọng bộ phim sẽ giúp xây dựng mạng lưới hỗ trợ việc tài trợ cho trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và cảnh báo thế giới về nguy cơ tiềm ẩn của đại dịch toàn cầu.

Skoll, 55 tuổi, trở thành tỉ phú hơn hai thập niên trước, nhờ lợi nhuận từ số cổ phiếu mà ông nhận được khi làm chủ tịch đầu tiên của eBay. Ông rời eBay năm 2001 và kể từ đó, ông đã đồng sản xuất hơn 100 bộ phim và chương trình truyền hình, tất cả đều có chủ đề liên quan đến xã hội, bao gồm phim tài liệu An Inconvenient Truth về chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng đối với tình trạng biến đổi khí hậu của cựu phó tổng thống Hoa Kỳ Al Gore, phim tài liệu về sản xuất nông nghiệp Food Inc.

Loạt phim tài liệu về vụ án oan When They See Us và bộ phim Spotlight đoạt giải Oscar năm 2016 cho hạng mục Phim xuất sắc nhất, nói về cuộc điều tra của tạp chí The Boston Globe về tình trạng lạm dụng tình dục trẻ em của linh mục Công giáo.

Dù sự nghiệp làm phim sôi nổi của ông đang phải tạm ngừng do lệnh ‘ở yên tại nhà’ của tiểu bang California, nhưng bộ phim Contagion năm 2011 trở thành tác phẩm đáng xem tại nhà trong đại dịch – theo nhà phân phối Warner Brothers, tính đến thời điểm này, đây là bộ phim được săn lùng nhiều nhất trong năm nay (Họ không tiết lộ số lần bộ phim này được thuê hoặc bán.)

Vào cuối tháng ba, công ty Participant, nhà biên kịch phim Contagion Scott Z. Burns và đạo diễn Steven Soderbergh đã cùng làm việc với Matt Damon, Kate Winslet, Laurence Fishburne và các diễn viên khác trong phim, để sản xuất các thông điệp tuyên truyền về việc rửa tay và ở yên trong nhà.

Ngoài việc đầu tư vào bộ phim về đại dịch, Skoll đã bắt đầu tài trợ cho công tác phòng chống và ngăn chặn đại dịch từ năm 2009 – sáu năm trước khi Bill Gates đưa ra thông điệp cảnh báo về đại dịch trong buổi TED Talk nổi tiếng – thông qua quỹ Skoll Global Threats Fund, với cam kết quyên tặng 100 triệu đô la Mỹ. (Các mối đe dọa khác gồm: biến đổi khí hậu, khan hiếm nước, vũ khí hạt nhân và xung đột ở Trung Đông.)

Từ đầu năm nay, Skoll đã đóng góp thêm 200 triệu USD cho quỹ từ thiện của mình – trong đó có 100 triệu đô la Mỹ được công bố hồi cuối tháng tư, dùng vào việc ứng phó với Covid-19. Ông nói với Forbes rằng mình đã quyên tặng 100 triệu đô la Mỹ khác hồi đầu năm nay, và cho biết thêm rằng ông không nghĩ tới việc công khai số tiền đó.

“Tôi không xem việc này là hành động vung tiền hoang phí,” Skoll giải thích. “Đây là sự phân bổ nguồn lực đến nơi mà chúng ta biết rõ. Và đây là một trường hợp khẩn cấp.” Vừa được bổ sung thêm tiền, quỹ Skoll hứa sẽ tăng gấp bốn lần số tiền tài trợ trong năm nay, lên 200 triệu đô la Mỹ.

Những người thụ hưởng mới trong năm 2020 bao gồm một số người dân nghèo nhất ở Los Angeles và chương trình truy dấu nguồn bệnh được triển khai trên khắp California. “Đây là giai đoạn khó khăn cần dùng đến khoản tiết kiệm của tất cả chúng ta,” Skoll nói về hoạt động từ thiện của mình. “Bây giờ không làm thì đợi đến khi nào?”

 

Mảng nghiên cứu về đại dịch mà Skoll bắt đầu tài trợ thông qua quỹ Skoll Global Threats Fund đã được chuyển sang một tổ chức phi lợi nhuận có tên Ending Pandemics vào tháng 1.2018, với khoản tài trợ hạt giống từ Skoll. “Tổ chức của chúng tôi tập trung vào việc phát hiện sớm và phản ứng nhanh chóng,” tiến sĩ Mark Smolinski, chủ tịch của Ending Pandemics cho biết.

Skoll nhận định về đại dịch Covid-19 từ rất sớm, từ tháng 12.2019 – khi mọi chuyện vừa mới bắt đầu. “Chúng tôi có các đồng nghiệp thực địa ở Vũ Hán. Chúng tôi đoán rằng có một bệnh truyền nhiễm lây từ động vật sang người (zoonotic) đã xuất hiện,” ông kể.

Đến tháng một, ông và đội ngũ của mình bắt đầu quan tâm đến các quốc gia có quan hệ thương mại với Trung Quốc – đặc biệt là ở châu Phi, nơi một số doanh nhân xã hội được quỹ Skoll hỗ trợ hoạt động.

Đầu tháng hai, quỹ Skoll đã giải ngân khoản tài trợ đầu tiên liên quan đến Covid-19: 3 triệu USD hỗ trợ cho mạng lưới Dịch tễ học châu Phi, tổ chức hợp tác với trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh châu Phi (CDC châu Phi) để giúp điều phối phản ứng của các nước châu Phi, tăng cường giám sát và phát hiện dịch bệnh.

Quỹ Bill & Melinda Gates cũng đã quyên góp cho tổ chức này trong cùng thời điểm. Theo tiến sĩ John Nkengasong, giám đốc CDC châu Phi, nhờ hai khoản tài trợ đó, “chúng tôi có thể nhanh chóng tập hợp đội ngũ ứng phó đến Addis Ababa để đào tạo và đưa họ đến Nigeria và Cameroon. Chúng tôi đã có thể mở rộng quy mô chẩn đoán.”

Sau đó họ nhận được tài trợ từ những nguồn khác, bao gồm quỹ MasterCard, Đức, Thụy Điển, Hoa Kỳ và vương quốc Anh. Vào tháng ba, quỹ Skoll đã tài trợ cho trung tâm Giám sát bệnh truyền nhiễm Nam Phi (SACIDS) và một tổ chức tương tự ở Đông Phi. Smolinski cho biết, nhờ đó, Mozambique, nơi có cơ sở hạ tầng để xét nghiệm COVID-19 nhưng không đủ tiền để mua bộ xét nghiệm, đã nhận được số tiền cần thiết và đẩy nhanh việc xét nghiệm lên gấp bốn lần.

Động thái tiếp theo của quỹ Skoll là nhanh chóng tạo ra quỹ dành cho những người được tài trợ hiện tại lẫn trước đây – chủ yếu là các doanh nhân xã hội. Sáu mươi bốn tổ chức đã được tài trợ, với số tiền 50 ngàn đô la Mỹ. “Chúng tôi nghĩ họ sẽ cần tài trợ khẩn cấp,” Skoll giải thích.

Mặc dù quỹ Skoll thường hỗ trợ các doanh nhân xã hội tại các nước có thu nhập thấp hơn, nhưng trong vài tháng qua, quỹ đã thực hiện một số hoạt động hỗ trợ ở quê hương. Do Los Angeles chịu ảnh hưởng vô cùng nặng nề từ đại dịch nên Skoll đã đến gặp Eric Garcetti, thị trưởng Los Angeles, để đề nghị hỗ trợ.

Cuối tháng Tư, quỹ của ông đã quyên tặng 2 triệu USD cho quỹ của thị trưởng Los Angeles, là tổ chức hiện đang hỗ trợ tiền mặt cho các gia đình chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ Covid-19.

Công ty Participant của Skoll là đơn vị đồng sản xuất series phim truyền hình xuất sắc When They See Us của Netflix năm 2019, do Ava DuVernay làm đạo diễn, nói về năm thiếu niên da đen bị oan sai trong vụ án tấn công tàn bạo tại công viên trung tâm North Woods ở Manhattan năm 1989.

Skoll cũng kết nối với thống đốc bang California, Gavin Newsom, và cố vấn cấp cao của ông về đổi mới xã hội, Kathleen Kelly Janus. Quỹ Skoll quyên góp 8 triệu USD để hỗ trợ California ứng phó với Covid-19, khởi đầu với 4,1 triệu USD cho chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng đối với việc theo dõi y tế.

Đội ngũ của Smolinski, từng hợp tác với Harvard và bệnh viện Nhi đồng Boston để xây dựng một hệ thống theo dõi báo cáo về triệu chứng bệnh trong đám đông mang tên Flu Near You vào năm 2012 để thông báo xu hướng dịch cúm ở các khu phố và thành phố, cũng đã triển khai hệ thống Covid Near You vào đầu tháng ba.

Ứng dụng này cho phép mọi người báo cáo ẩn danh về tình trạng sức khỏe của họ, với thông tin mã vùng. Đây là một phương thức theo dõi các điểm nóng hiện tại và những nơi có nguy cơ.

Ending Pandemics đã hợp tác với chính phủ và các cơ quan y tế công cộng ở 36 quốc gia – 11 trong số đó có các hệ thống giám sát mà Smolinski cho rằng “đủ năng lực”. Điển hình là Campuchia, đất nước có 14 triệu dân, nơi cả bốn công ty viễn thông đều hỗ trợ một ứng dụng di động miễn phí vừa nhận thông tin về bệnh tật vừa cung cấp thông tin.

Các cuộc gọi đã tăng từ con số 600 cuộc một ngày trước khi xảy ra đại dịch, lên đến 15 ngàn cuộc, phần lớn các trường hợp mắc COVID-19 ở nước này đều được xác định ban đầu thông qua đường dây nóng, Smolinski cho biết. Campuchia, đất nước đã tiếp nhận cập cảng con tàu du lịch mà các nước khác đều từ chối, cho đến nay chỉ có 129 trường hợp nhiễm bệnh và không có ca tử vong, ông nói thêm.

Thông qua Audacious Project, tổ chức từ thiện có khoảng 30 thành viên do giám tuyển của tổ chức TED Chris Anderson cùng với Jeff Skoll và Richard Branson thành lập, Skoll và những người khác đang hỗ trợ cho công ty chăm sóc sức khỏe Partners in Health có trụ sở tại Boston, từng ứng phó với dịch Ebola năm 2014.

Khoản tài trợ hàng triệu đô la Mỹ từ Audacious Project cho phép công ty Partners in Health chia sẻ những hiểu biết chuyên môn trong quá trình theo dõi liên lạc của mình với khoảng 19 sở y tế công cộng trên khắp Hoa Kỳ trong năm tới.

“Chúng tôi bắt đầu bằng cách giúp tiểu bang Massachusetts kết hợp hệ thống theo dõi y tế và những người khác đều muốn tìm hiểu về điều chúng tôi đang làm,” theo Joia Mukherjee, giám đốc y tế của Partners in Health.

“Khoản tài trợ này giúp chúng tôi mở rộng đội ngũ của mình. Chúng tôi đang hi vọng sẽ nhận được tiền của tiểu bang và liên bang.” Mukherjee hoan nghênh phương thức làm từ thiện của Skoll. “Jeff luôn là nhà tư tưởng hệ thống và điều đó là yếu tố biến đổi đối với Partners in Health,” bà nói.

Skoll cũng góp phần tài trợ cho dự án toàn cầu đầy tham vọng có tên Mạng lưới dịch tễ bệnh truyền nhiễm toàn cầu – viết tắt là GIDEoN – đứng đầu là nhà dịch tễ học Ian Lipkin của ĐH Columbia, hiện quản lý trung tâm Nhiễm trùng và Miễn dịch của trường.

Lipkin đã họp với các lãnh đạo đồng cấp của viện Y tế quốc gia tại 12 nước, trong đó có Ấn Độ, Brazil, Trung Quốc; và họ cùng nhau chia sẻ thông tin về các đợt bùng phát dịch và mẫu bệnh. Lipkin giải thích, với GIDEoN, “chúng tôi đang cố gắng nâng cao năng lực phát hiện các tác nhân và chất độc truyền nhiễm, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.”

Skoll đã tham gia hoạt động từ thiện toàn cầu trong gần hai thập niên qua, nhưng giờ đây ông lại có thêm lý do nữa, xuất phát từ bản thân ông, để gia nhập cuộc chiến chống lại những căn bệnh chết người.

Trong bộ phim Contagion năm 2011, do Warner Brothers hợp tác sản xuất với công ty phim Participant Media của Skoll, Kate Winslet đóng vai bác sĩ đang chiến đấu chống lại một loại virus bí ẩn gây ra một số trường hợp tử vong - câu chuyện quen thuộc trong giai đoạn hiện nay.

Khi ứng phó với dịch Ebola năm 2014, ông mắc một căn bệnh nhiệt đới hiếm gặp và phải mất hai năm mới chẩn đoán ra. Ông nghỉ ngơi 18 tháng để hồi phục sức khỏe và hiện cảm thấy tốt hơn. Mặc dù có nhiều thách thức, nhưng Skoll là một người lạc quan, ngay cả trong đại dịch.

Ông nói, số lượng ca nhiễm bệnh có thể sẽ tăng lên khi các tiểu bang Hoa Kỳ mở cửa trở lại. Nhưng ông hi vọng rằng phương pháp điều trị Covid-19 bằng loại thuốc hiện có sẽ có thể mang lại hiệu quả và được nhân rộng để phân phối vào mùa hè này. “Tôi hi vọng chúng ta có thể tìm được giải pháp trong vài tháng tới. Tôi nhận thấy có hướng đi khả quan,” ông nói.

Đối với các đại dịch trong tương lai, Skoll cho rằng trong cái rủi có cái may. “Có rất nhiều virus bệnh truyền nhiễm lây từ động vật sang người. Hầu hết chúng sẽ yếu đi và biến thành bệnh gì đó ít gây chết người hơn. Tôi nghĩ rằng khó có khả năng xuất hiện bất kỳ đại dịch mới khủng khiếp nào trong thời gian gần,” Skoll nói. “Cả thế giới đều đang cảnh giác, nếu có bất cứ khả năng nào xảy ra.”

Kerry A.Dolan - Ảnh: Martin Schoeller, Warnner Bros/Newscom