Nhà đầu tư cần nâng cao nhận thức và hiểu biết để kiểm soát rủi ro về trái phiếu doanh nghiệp

Sau thời gian tăng trưởng nóng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang có dấu hiệu hạ nhiệt trong nhưng tháng gần đây, do định hướng quản lý chặt chẽ hơn của các cơ quan nhà nước, cũng như ảnh hưởng từ những sai phạm của một số doanh nghiệp trong quá trình phát hành và sử dụng vốn huy động. 

Trong đó, những vụ việc liên quan đến trái phiếu Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và Tân Hoàng Minh vừa qua đã và đang tác động tiêu cực đến tâm lý nhà đầu tư cũng như hoạt động phát hành mới của các doanh nghiệp.

Tuy nhiên về dài hạn, trái phiếu doanh nghiệp vẫn được nhận định là kênh huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp và kênh đầu tư hấp dẫn cho nhà đầu tư trong dài hạn.

Ông Nguyễn Hoàng Dương, phó vụ trưởng Vụ Tài chính - Ngân hàng (Bộ Tài chính), cho biết thị trường trái phiếu thời gian qua từng bước thể hiện là một kênh huy động vốn trung và dài hạn rất tốt cho doanh nghiệp để giảm sự phụ thuộc vào kênh tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên, khi thị trường có dấu hiệu phát triển nóng, Chính phủ đã có chỉ đạo kịp thời rà soát các quy định.

Thực tế, dù có tốc độ tăng trưởng bình quân 46% trong 5 năm qua, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam chỉ chiếm khoảng 15% GDP, thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác trong khu vực như Malaysia (56% GDP), Singapore (38% GDP), Thái Lan (25% GDP)…

Theo TS Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, từ nay đến năm 2030, mỗi năm Việt Nam cần 700.000 - 1 triệu tỉ đồng vốn trung dài hạn. Nguồn vốn này không bao gồm phần vốn tín dụng từ ngân hàng.

"Vì vậy, kênh huy động vốn qua thị trường trái phiếu là vô cùng quan trọng đối với doanh nghiệp. Vấn đề là điều tiết thị trường trái phiếu doanh nghiệp như thế nào để phát triển lành mạnh hơn", ông Lực nhận định

Chiến lược tài chính đến năm 2030 của Chính phủ đặt mục tiêu nâng quy mô dư nợ trái phiếu doanh nghiệp lên mức 20% GDP vào năm 2025 và 25% GDP vào năm 2030. Nhằm tăng cường hơn nữa tính minh bạch thị trường, công khai của thị trường, nâng cao chất lượng trái phiếu, ông Dương cho hay ngày 16-9 vừa qua, Chính phủ đã ban hành nghị định 65 bổ sung, sửa đổi cho nghị định 153 về chào bán trái phiếu riêng lẻ.

Theo các chuyên gia tài chính, không chỉ đáp ứng nhu cầu vốn cho doanh nghiệp, sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn tạo ra một loại hình đầu tư hấp dẫn cho nhà đầu tư cá nhân, bên cạnh các sản phẩm đầu tư truyền thống.

Tuy nhiên, lợi nhuận cao cũng sẽ song hành với rủi ro. Vì vậy, nhà đầu tư cần nâng cao nhận thức và hiểu biết để kiểm soát rủi ro, nhất là nhà đầu tư cá nhân vốn có ít lợi thế về thông tin và kỹ năng nghiệp vụ phân tích tài chính.

Ông Nguyễn Hoàng Dương cho biết, trước thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển nhanh và phát sinh nhiều rủi ro, Bộ Tài chính đã thường xuyên khuyến nghị các nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cần thận trọng, tìm hiểu quy định pháp luật và năng lực, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phát hành, nắm rõ những rủi ro đối với trái phiếu doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư.

Khuyến nghị về vấn đề này, chuyên gia từ Công ty cổ phần Chứng khoán Kỹ thương (TCBS) cho rằng đầu tiên nhà đầu tư nên chọn mua trái phiếu của các doanh nghiệp hàng đầu đã có lịch sử phát triển bền vững trong nhiều năm. Thông thường lãi suất trái phiếu phát hành bởi những tổ chức này thường chỉ cao hơn 1-2% so với lãi suất tiết kiệm nhưng lại là một sự lựa chọn tương đối an toàn cho nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm. 

Thứ hai, nhà đầu tư cần xem xét kỹ tính chuyên nghiệp của tổ chức tư vấn phát hành, đơn vị trung gian giữa doanh nghiệp phát hành trái phiếu và nhà đầu tư để đảm bảo minh bạch thông tin cho nhà đầu tư ra quyết định. Để làm tốt vai trò này, tổ chức tư vấn phát hành phải đảm bảo tính chuyên nghiệp từ năng lực đội ngũ, quy trình tư vấn và đạo đức nghề nghiệp.

Cuối cùng, nhà đầu tư nên cẩn trọng với những trái phiếu không minh bạch thông tin về tổ chức phát hành, đặc điểm trái phiếu, các điều kiện và yếu tố rủi ro của trái phiếu trong khi lãi suất chào lại cao vì đây là dấu hiệu trái phiếu tiềm ẩn rủi ro lớn. 

Thông tin về tài sản đảm bảo được doanh nghiệp phát hành nêu tại bản công bố thông tin, nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về điều kiện của tài sản đảm bảo, chất lượng, giá trị của tài sản đảm bảo và các kết về bảo đảm của doanh nghiệp phát hành. Nhà đầu tư cần lưu ý rằng, đối với các tài sản đảm bảo là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu, khi thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản có nhiều biến động, giá trị tài sản đảm bảo có thể bị sụt giảm và không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Nhà đầu tư phải rất cẩn trọng với các hình thức chào mời thông qua việc ký kết "hợp đồng đầu tư trái phiếu" với các tổ chức (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại, doanh nghiệp khác) theo hình thức thỏa thuận dân sự không được coi là chủ sở hữu trái phiếu, hoặc theo các hình thức đầu tư khác không rõ ràng theo quy định của pháp luật là hết sức rủi ro, dẫn đến việc có thể bị mất tiền và không được pháp luật bảo vệ.

TH