Với 6 tham luận và 30 phút thảo luận, các chuyên gia từ nhiều bộ, ban, ngành và các tổ chức phi Chính phủ hoạt động về năng lượng xanh đều nhìn thấy những biến đổi rất nhanh của thị trường điện mặt trời. Song, bên cạnh những thuận lợi trong phát triển năng lượng sạch thì Việt Nam còn nhiều thách thức trong chuyển dịch năng lượng bền vững.
Tại Diễn đàn, PGS.TS Bùi Quang Tuấn - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, cách mạng 4.0 và sự bùng nổ về công nghệ thông tin đã tạo ra những cơ hội mới về sản xuất phi tập trung, số hóa chuỗi giá trị, cá nhân hóa sản phẩm, làm tăng năng suất, mở rộng thị trường, tạo ra cơ hội cho đẩy mạnh sản xuất xanh và thị trường xanh.
Sự sắp xếp lại cuộc chơi và cạnh tranh trên thế giới, nhiều quốc gia được đặt cùng một vạch xuất phát điểm tạo ra cơ hội cho Việt Nam đi nhanh hơn. Bên cạnh đó, cơ hội về đột phá trong phát triển nhờ vào cơ cấu dân số vàng và dân số trẻ, có khả năng thích nghi tốt với công nghệ hiện đại, có thể đóng góp tốt cho tăng trưởng xanh.
PGS.TS Bùi Quanh Tuấn - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - cho rằng, muốn nắm bắt kịp thời những tín hiệu rất nhanh, rất rõ ràng của thị trường năng lượng tái tạo, ta phải chơi những cuộc chơi lớn.
"Trước đây có thể đánh du kích nhưng bây giờ không thể nữa. Phải dám chơi tử tế, dám đi xa. Tư duy vươn ra biển, hội nhập sâu rộng, tư duy chơi lớn. Nếu doanh nghiệp chúng ta nhỏ mà biết liên kết tốt thì sẽ tạo ra mạng lưới để cùng nhau đi xa" - PGS.TS Bùi Quanh Tuấn nói.
Ngoài ra, nhiều FTA (hiệp định thương mại tự do) thế hệ mới cũng mang lợi cơ hội tăng đầu tư cho tăng trưởng xanh. Việc gia tăng tầng lớp trung lưu cũng giúp thúc đẩy tiêu dùng xanh, tiêu dùng có trách nhiệm, dần hình thành lối sống xanh.
Theo TS. Nguyễn Ngọc Hưng - Phó trưởng Phòng Kinh tế Năng lượng, Viện Năng lượng Việt Nam (Bộ Công Thương), năng lượng tái tạo và khí tự nhiên sẽ là các trụ cột cho việc chuyển dịch năng lượng nhằm giảm phát thải và tăng cường an ninh năng lượng trong dài hạn thông qua giảm tỷ trọng năng lượng nhập khẩu và đa dạng hóa cung cấp năng lượng.
Ông Nguyễn Ngọc Hưng - Phòng Kinh tế Năng lượng, Viện Năng lượng, Bộ Công Thương - kiến nghị, cần giám sát nghiêm ngặt đối với mọi cơ sở khai thác và sản xuất năng lượng có phát thải ô nhiễm môi trường và có các chế tài đối với các cơ sở năng lượng vi phạm quy định, phát thải ô nhiễm ra môi trường vượt mức cho phép. Đồng thời nghiên cứu áp dụng các công cụ tài chính (thuế, phí, chứng chỉ…) nhằm điều chỉnh hành vi sản xuất và tiêu thụ năng lượng, tạo nguồn thu cho hoạt động đầu tư vào các giải pháp năng lượng sạch.
Báo cáo từ Bộ Công Thương cho hay, giai đoạn 2021 - 2030, mức tiết kiệm năng lượng trung bình có thể giúp đạt các mục tiêu chính sách tốt với mức tăng chi phí vừa phải. Tuy nhiên ở giai đoạn sau 2030, nếu các hoạt động sử dụng năng lượng hiệu quả được đẩy mạnh hơn nữa thì hiệu quả kinh tế đối với quốc gia sẽ cao hơn nhiều.
Bà Nguỵ Thị Khanh- Giám đốc điều hành của Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) cho rằng, trong "cuộc chơi" chuyển dịch năng lượng tái tạo, chúng ta không làm chủ được về công nghệ, vốn thì phải huy động.
"Cái chúng ta có là gì? Cái duy nhất chúng ta có là công cụ chính sách để thu hút dòng vốn, hỗ trợ dòng vốn cho doanh nghiệp trong nước lớn mạnh như các doanh nghiệp có vốn FDI đã từng được ta hỗ trợ trước đây.
Nếu không dùng thế mạnh đó thật tốt, sẽ thấy nhiều rào cản, dù những lợi ích đã hiển hiện ngay trước mắt", bà Khanh nói và cho biết, phát triển năng lượng tái tạo không lấy mất việc làm của năng lượng truyền thống, mà còn tạo cơ hội để tận dụng nguồn dân số trẻ, dân số vàng hiện nay.
Theo ông Đinh Thế Phúc - Vụ trưởng Vụ Năng lượng, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 538/QĐ-TTg ngày 1.4.2021 phê duyệt Chiến lược phát triển Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển của EVN có nhiều nội dung liên quan đến phát triển năng lượng tái tạo, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Các chuyên gia nhận định, hiện có 4 rào cản lớn đối với ngành năng lượng tái tạo Việt Nam.
TS. Lê Thị Thoa - chuyên viên cấp cao Dự án bảo vệ khí hậu thông qua phát triển thị trường năng lượng sinh học bền vững (BEM) phản ánh, việc thiếu thông tin đầy đủ về các công nghệ hiện đại và thiếu sự hợp tác để chuyển giao công nghệ này là rào cản để phát triển thị trường năng lượng tái tạo. Năng lực của cấp địa phương trong quy trình lên kế hoạch và cấp phép các dự án năng lượng tái tạo còn nhiều hạn chế.
“Bên cạnh đó, nhà đầu tư vào năng lượng tái tạo còn thiếu thông tin và tiếp cận với chuyên gia để đánh giá tính khả thi và tiềm năng của dự án năng lượng sinh học; năng lực của cơ quan tài chính trong việc đánh giá dự án năng lượng sinh học; không tiếp cận được cơ chế tài chính phù hợp”, TS. Lê Thị Thoa nói.
Để giải quyết "bài toán" về nguồn vốn đầu tư cho doanh nghiệp năng lượng tái tạo, TS. Đinh Thế Phúc - Vụ trưởng Vụ Năng lượng, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp cho rằng, doanh nghiệp cần nâng cao hiệu quả sản xuất – kinh doanh nhằm nâng cao khả năng huy động vốn của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là các Tập đoàn Nhà nước như EVN, PVN. Khuyến khích nhiều thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, trọng tâm là năng lượng tái tạo.
Đặc biệt, cần tăng cường thu hút các nguồn vốn từ nước ngoài, bao gồm: Vốn viện trợ phát triển chính thức ưu đãi, viện trợ phát triển chính thức không ưu đãi, vay thương mại nước ngoài… Ngoài ra, định hướng chính sách năng lượng tái tạo đúng đắn cũng góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh bền vững.
Đồng tình với quan điểm trên, TS. Nguyễn Ngọc Hưng cho rằng, cần thể chế hóa các quy định pháp luật thông qua việc xây dựng Luật Năng lượng tái tạo nhằm huy động hiệu quả các nguồn lực phát triển nguồn năng lượng này; xây dựng các cơ chế hỗ trợ hiệu quả cho năng lượng tái tạo và đảm bảo việc vận hành hiệu quả
Bên cạnh đó chính sách sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng cần được quan tâm. Nhất là thúc đẩy việc thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Đồng thời, nghiên cứu xây dựng và áp dụng các cơ chế khuyến khích hiệu quả, nâng cao khả năng tiếp cận các nguồn tài chính bền vững cho hoạt động tiết kiệm năng lượng.
An Nguyên
Trở lại Nhịp cầu giao thương
