Khi chính sách ngoại giao vắc xin của Trung Quốc gặp khó khăn, Mỹ đã tìm thấy cơ hội mới ở khu vực châu Á

Một số quốc gia trong khu vực đã mong muốn nhận được những liều thuốc hiệu quả hơn của phương Tây. Mặc dù chúng vẫn thua xa so với số lượng vắc xin của Trung Quốc, nhưng chúng có một sự thay thế hấp dẫn. Một nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Nghiên cứu ASEAN thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, cho biết “lợi thế đi đầu sớm của Trung Quốc đã mất đi điều kỳ diệu”.

Trong phần lớn thời gian của năm, nhiều nước đang phát triển ở Đông Nam Á không có nhiều sự lựa chọn khi nói đến vắc-xin. Họ đấu tranh để có được liều thuốc, nhiều trong số đó được sản xuất bởi các quốc gia giàu có hơn đã bị buộc tội tích trữ chúng.

Trung Quốc đã tìm cách lấp đầy những nhu cầu đó. Bộ trưởng Ngoại giao của đất nước, Vương Nghị, đã có chuyến thăm tại các khu vực vào tháng 1 và hứa hẹn sẽ giúp chống lại đại dịch. Vào tháng 4, ông tuyên bố rằng Đông Nam Á là một ưu tiên của Bắc Kinh. Khoảng một phần ba trong số 33 triệu liều mà Trung Quốc phân phát miễn phí trên toàn thế giới đã được gửi đến khu vực này, theo số liệu do Bridge Consulting cung cấp.

Phần lớn trọng tâm của Bắc Kinh nhắm vào các quốc gia đông dân hơn, chẳng hạn như Indonesia và Philippines, và các đồng minh lâu đời của họ như Campuchia và Lào.

Indonesia là khách hàng lớn nhất của Trung Quốc trong khu vực, đã mua 125 triệu liều từ Sinovac. Philippines đã có được 25 triệu liều vắc xin Sinovac sau khi tổng thống Rodrigo Duterte cho biết ông đã nhờ đến sự giúp đỡ của ông Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc. Campuchia đã nhận hơn 2,2 triệu liều thuốc Sinopharm của Trung Quốc. Nước này đã tiêm chủng cho khoảng 41% dân số, đạt tỷ lệ tiêm chủng cao thứ hai trong khu vực, sau Singapore.

Sau đó, các dấu hiệu bắt đầu xuất hiện cho thấy vắc-xin Trung Quốc không hiệu quả như mong đợi. Indonesia phát hiện ra rằng 10% nhân viên y tế của họ đã bị nhiễm Covid-19 tính đến tháng 7, mặc dù đã được tiêm phòng đầy đủ mũi tiêm Sinovac, theo Hiệp hội Bệnh viện Indonesia cho biết.

Vào tháng 7, một nhà nghiên cứu về vi rút tại Đại học Chulalongkorn ở Bangkok cho biết một nghiên cứu về những người đã tiêm hai liều vắc xin Sinovac cho thấy mức độ kháng thể của họ vốn là 70%, "hầu như không hiệu quả" chống lại biến thể Alpha, được phát hiện lần đầu tiên ở Anh, hoặc chống lại biến thể Delta, lần đầu tiên được phát hiện ở Ấn Độ.

Chính phủ ở cả Indonesia và Thái Lan đã quyết định rằng họ phải chuyển sang các loại vắc xin khác, giống như các loại vắc xin do Hoa Kỳ, Anh và Nga cung cấp.

Nadege Rolland, thành viên cấp cao tại Cục Nghiên cứu Châu Á ở Washington, cho biết: “Giờ đây, họ có nhiều lựa chọn hơn, họ có thể đưa ra các quyết định khác. Tôi không nghĩ nó có động cơ chính trị gì ở đây. Tất cả đều xuất hiện từ thực tiễn. 

Yaowares Wasuwat, một người bán mì ở tỉnh Bangsaen Chonburi của Thái Lan, nói rằng cô ấy hy vọng sẽ được tiêm vắc-xin AstraZeneca cho mũi thứ hai sau khi được tiêm Sinovac, nhưng cô ấy sẽ dùng bất cứ thứ gì có sẵn.

“Tôi không có gì để mất,” cô nói. “Nền kinh tế quá tệ, chúng tôi đang tự bảo vệ mình. Vì vậy chỉ cần thực hiện bất cứ biện pháp bảo vệ nào có thể thì tôi sẽ làm”.

Những động thái ban đầu của Trung Quốc trong khu vực hoàn toàn trái ngược với Hoa Kỳ, vốn chậm đưa ra hỗ trợ.

Cục diện đã thay đổi dưới thời Tổng thống Biden. Cả Lloyd J. Austin III, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ và Antony J. Blinken, Bộ trưởng Ngoại giao, đã có các cuộc gặp với các quan chức hàng đầu ở Đông Nam Á trong những tuần gần đây. Họ ghi nhận sự đóng góp của khoảng 20 triệu liều vắc xin.

Sau khi ông Austin thăm Philippines, Manila đã khôi phục một thỏa thuận quốc phòng vốn bị mắc kẹt trong hơn một năm sau khi ông Duterte đe dọa sẽ chấm dứt nó. Thỏa thuận này, sẽ tiếp tục cho phép quân đội và thiết bị của Mỹ được chuyển đến và rời khỏi Philippines, có thể cản trở mục tiêu của Trung Quốc là đẩy quân đội Mỹ ra khỏi khu vực.

Một phần lý do khiến ông Duterte thay đổi quyết định nằm ở việc Mỹ cung cấp hàng triệu liều vắc xin Johnson & Johnson và Moderna.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích Đông Nam Á vẫn nghi ngờ về chính sách ngoại giao vắc xin muộn màng của Washington.

Elina Noor, Giám đốc phụ trách các vấn đề chính trị-an ninh tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á cho biết: “Thực tế là Mỹ đã thực sự đi chậm lại. Và với việc các nước giàu đang tích trữ vắc xin khi chúng có sẵn, tôi nghĩ rằng vẫn còn gì đó trong chính sách của Mỹ".

Trung Quốc tiếp tục được coi là nhà cung cấp đáng tin cậy cho các loại vắc xin mà nước này đã sản xuất. Nước này đã phân phối 86% số liều mà họ đã hứa sẽ bán. Và vẫn còn những lo ngại rằng các công ty Mỹ đã chậm giao hàng. Vì những lý do đó, hầu hết các nước Đông Nam Á đã không công khai chỉ trích Trung Quốc và không từ bỏ vắc xin của Trung Quốc.

Sau đó, nổi lên rằng các đợt viện trợ mà Sinopharm nói rằng việc tặng là dành cho các nhóm ưu tiên do Bắc Kinh vạch ra, làm sâu sắc thêm sự hoài nghi đối với Trung Quốc.

“Luôn có một số điều kiện kèm theo”, một nhà phân tích cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Úc, chuyên về Đông Nam Á, nói về các thương vụ vắc xin của Trung Quốc.

Bảo Bảo (Theo The New York Times)