Tiến sĩ Burkhard Schrage, Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Thạc sĩ MBA, EMBA và Quản trị, Đại học RMIT. (Ảnh: MN)

Sau rất nhiều nỗ lực từ đảng Dân chủ, bất chấp sự phản đối từ phe Cộng hòa, cuối cùng, gói kích thích kinh tế trị giá 1.900 tỷ USD đầy tham vọng của nước Mỹ đã được Tổng thống Joe Biden ký ban hành. Ông đánh giá như thế nào về động thái này trong bối cảnh nền kinh tế hàng đầu thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức suy thoái do đại dịch Covid-19 gây ra?

Giống như mọi quyết định chính sách lớn ở Mỹ, gói kích thích này đã trải qua tranh luận gay gắt giữa các bên trước khi được tung ra. Mặc dù đảng Cộng hòa ủng hộ gói kích thích trị giá nhỏ hơn nhiều (600 triệu USD), đề xuất 1.900 tỷ USD của đảng Dân chủ cuối cùng đã thắng thế vì đảng này hiện chiếm đa số tại Thượng viện Mỹ.

Gói kích thích này là một sáng kiến quan trọng để khởi động lại nền kinh tế Mỹ - hiện vẫn đang là nền kinh tế lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 24% GDP toàn cầu (trong khi đó, Trung Quốc chiếm khoảng 19%). Với quy mô như vậy, một nền kinh tế Mỹ khỏe mạnh là mong muốn của hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Vào năm 2020, Mỹ đã ghi nhận mức sụt giảm GDP khoảng 2,3%. Tỷ lệ phần trăm này thấp hơn so với nhiều nền kinh tế khác, nhưng xét về giá trị tuyệt đối, con số này tương đương khoảng 500 tỷ USD.

Để thấy được con số này lớn như thế nào, hãy nhớ rằng GDP của Việt Nam năm 2019 là khoảng 261 tỷ USD. Như vậy, mức sụt giảm GDP do đại dịch ở Mỹ vào năm 2020 tương đương với khoảng 20 tháng hoạt động của nền kinh tế Việt Nam.

Nhà kinh tế học John Maynard Keynes đã chỉ ra một cách để kích thích nền kinh tế là chính phủ cấp phát tiền cho khu vực tư nhân và người tiêu dùng. Nếu hoạt động tiêu dùng sôi nổi hơn, thì hoạt động sản xuất cũng sẽ phải tăng để đáp ứng. Từ đó, sẽ tạo ra việc làm và lại tiếp tục có tác động tích cực đến tiêu dùng.

“Vòng tăng trưởng tích cực” này là mục đích cốt lõi của gói kích thích, với công cụ chính là các khoản thanh toán trực tiếp cho công dân Mỹ. Một lựa chọn khác cho các nhà hoạch định chính sách để kích thích nền kinh tế là giảm lãi suất, nhưng biện pháp này hiện nay có lẽ khó phát huy hiệu quả vì lãi suất đang gần bằng không.

Như vậy, nói chung các chính sách về “ngân sách” (thanh toán cho người dân) - chứ không phải về “tiền tệ” (lãi suất thấp hơn) – đang là cách tốt nhất để giúp nền kinh tế Mỹ tái khởi động.

Tuy nhiên, cần nhớ rằng gói 1.900 tỷ USD được tài trợ bởi nợ chính phủ Mỹ và sẽ phải được trả lại (ít nhất là trên lý thuyết). Nợ công hiện tại của Mỹ vào khoảng 21 nghìn tỷ USD. Vì vậy, gói kích cầu đã tăng thêm gần 10% vào tổng nợ - một mức tăng đáng kể.

Những ý kiến chỉ trích gói kích thích là có cơ sở vì nó có nguy cơ chuyển gánh nặng tài chính từ thế hệ hiện nay sang thế hệ tiếp theo.

Gói giải cứu này sẽ được sử dụng như thế nào và theo ông thì nó sẽ có tác động ra sao đối với nền kinh tế, xã hội nước Mỹ?

Gói kích thích (với tên chính thức là “Kế hoạch giải cứu nước Mỹ”) bao gồm một số hạng mục. Biểu đồ dưới đây cho thấy số tiền lớn nhất trong tổng gói 1.900 tỷ USD được chuyển trực tiếp đến các hộ gia đình. Hầu hết các hộ gia đình sẽ nhận tấm séc trị giá 1.400 USD.

Ngoài ra, còn có các khoản tín dụng thuế trẻ em, hỗ trợ tiền thuê nhà và các khoản thanh toán trực tiếp khác. Hơn 1/3 gói cứu trợ sẽ được chuyển đến chính quyền các bang và các địa phương. Khoản tiền này sẽ được sử dụng để giúp các trường học mở cửa trở lại và tài trợ cho các nỗ lực ngăn chặn Covid-19.

Trợ cấp thất nghiệp chiếm khoảng 19%, trong khi trợ cấp cho các doanh nghiệp nhỏ chiếm khoảng 8%.

Nhiều khả năng, tác động đến nền kinh tế sẽ thể hiện đầu tiên ở việc các doanh nghiệp bán lẻ và hàng tiêu dùng sẽ có nhu cầu tăng vọt. Sự gia tăng nhu cầu này sẽ thúc đẩy đầu tư vào hoạt động sản xuất và các nhà máy.

Vì vậy, có lẽ trong vòng 6 đến 12 tháng nữa, chúng ta có thể kỳ vọng rằng nhu cầu đối với các mặt hàng như thép xây dựng, máy móc hoặc thiết bị sản xuất cũng sẽ tăng theo.