Doanh nghiệp tiếp tục “phàn nàn” về giấy phép con

Ngày 20/11, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Hội thảo Báo cáo thực hiện Nghị quyết 19 và 35 về cải cách môi trường kinh doanh và phát triển doanh nghiệp – Góc nhìn từ doanh nghiệp.

Doanh nghiệp vẫn “phàn nàn” về giấy phép con

Theo đó, kết quả khảo sát 10.000 doanh nghiệp dân doanh cho thấy, nhìn chung các doanh nghiệp cho rằng đã có sự cải thiện trong vài năm gần đây, nhưng mức độ cải thiện chưa đáng kể, chưa đồng đều ở giữa các lĩnh vực, các địa phương.

Có tới gần 60% doanh nghiệp phàn nàn về xin giấy phép kinh doanh có điều kiện (các giấy phép con), trong đó 42% doanh nghiệp cho biết gặp khó khăn khi xin các giấy phép này.

Về vấn đề thanh tra, kiểm tra, theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế (VCCI), khẳng định Nghị quyết 35, chỉ thị 20 của Chính phủ yêu cầu giảm tình trạng thanh tra, kiểm tra, đặc biệt thanh - kiểm tra trùng lặp. Qua điều tra, tỷ lệ doanh nghiệp phải chịu 2 lần thanh - kiểm tra giảm gần 10%. Đây là tín hiệu tích cực, song các doanh nghiệp vẫn kỳ vọng hơn thế.

“Các doanh nghiệp vẫn phàn nàn là nhiều cơ quan, Bộ, ngành cùng thanh kiểm tra gây nên sự chồng chéo. Họ kỳ vọng hoạt động thanh tra, kiểm tra phải được công bố công khai, thực hiện thanh tra và kiểm tra trên các tiêu chí rủi ro, không thể dựa trên ý thức của cán bộ thừa hành. Phải có phần mềm, thông tin để lựa chọn thanh tra những doanh nghiệp có tỷ lệ rủi ro vi phạm pháp luật cao. Hoặc những ngành hàng, địa bàn có rủi ro cao”, ông Đậu Anh Tuấn nhận xét.

Về cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, hầu hết các bộ ngành đều có cắt giảm vượt mức Chính phủ yêu cầu. Song theo điều tra của VCCI, tới 58% doanh nghiệp phải xin giấy phép kinh doanh có điều kiện. Và 42% doanh nghiệp gặp khó khăn trong xin giấy phép kinh doanh có điều kiện.

Tuy nhiên, vẫn có những cải cách tốt như Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật an toàn thực phẩm đã thay đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Thay vì phải được sự đồng ý của cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp có thể tự công bố an toàn thực phẩm. Còn Nhà nước sẽ tập trung vào công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm với trường hợp công bố không chính xác. Ước tính điều này đã giúp tiết kiệm 90% chi phí hành chính, 10 triệu ngày công và 3.700 tỉ đồng mỗi năm.

“Đừng để doanh nghiệp phải dồn sức chiến đấu với các điều kiện kinh doanh”

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan khẳng định, việc cắt giảm là có nhưng con số này còn rất thấp nhất là trên thực tế.

Bà Lan cho rằng, việc cải cách môi trường kinh doanh không chỉ có trách nhiệm từ phía địa phương mà còn phải từ phía các bộ, ngành vì nếu các bộ, ngành không tích cực hoặc không được đánh giá trực diện thì tình trạng sẽ kéo dài, các bộ không làm, địa phương cũng sẽ không thể làm được.

Vị chuyên gia kinh tế này cũng đề nghị, Nhà nước nếu cần thiết có thể khôi phục cơ chế "máy chém", học tập theo kinh nghiệm của Hàn Quốc ở giai đoạn khủng hoảng cuối thập niên 90 thế kỷ trước.

"Bảo cắt giảm 50% thì cứ thế mà cắt, khi đã có rà soát, có danh mục những điều kiện kinh doanh cần cắt giảm tại sao Nhà nước không quyết định được mà phải chờ các bộ, ngành thực hiện, Nhà nước cần phải chủ động", bà Lan nói.

Để làm được điều này, bà Lan đề xuất đưa ra một nghị định mới về cắt giảm một loạt điều kiện kinh doanh và có thời hạn rõ ràng. Nếu các bộ không cắt giảm thì một loạt điều kiện đã được rà soát sẽ tự động bị cắt giảm.

"Tôi mong sau năm 2020 sẽ không còn cần tới Nghị quyết 19, Chính phủ không phải cầm tay chỉ việc cho từng địa phương. Xã hội đang thay đổi rất nhanh chúng ta không có thời gian để cứ làm mãi thế này", bà Lan chia sẻ.

Theo bà Lan, mục tiêu cần theo đuổi là làm sao cải thiện được môi trường kinh doanh để có thể so sánh với các nước trong EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU), CPTPP (Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương), không thể cứ mãi so sánh với các nước ASEAN nhưng không tham gia được vào ASEAN 4.

Theo đó, cạnh tranh trong thời gian tới sẽ diễn ra rất mạnh mẽ, Việt Nam cần phải nhìn nhận đang yếu kém thế nào để vượt lên thay vì chỉ biết tính toán các chỉ số để tạm hài lòng.

Đặc biệt, chúng ta hay nói "trên nóng dưới lạnh" nhưng bà Lan hy vọng ở trên cần nóng hơn nữa, yêu cầu về cải cách thể chế phải mạnh mẽ hơn, "không thể để tình trạng trên nóng dưới thì lạnh tanh lạnh ngắt, không thể để cấp dưới cứ quấy nhiễu, ảnh hưởng cả bộ máy".

Thậm chí, theo bà Lan có thể phải đào thải những người không có khả năng, gây tốn kém, lãng phí và làm ảnh hưởng đến uy tín và danh tiếng của Nhà nước.

Bà Lan cũng đề xuất, về công cụ, cần tập trung cải cách hành chính cho bộ máy, nếu không sẽ không thể tạo động lực hay áp lực để cắt bỏ điều kiện kinh doanh. Theo đó, cần đặt ra các tiêu chuẩn, tiêu chí cho bộ máy để tránh việc tái mọc của các điều kiện kinh doanh.

Ngoài ra, cần ứng dụng công nghệ thông tin trong việc cắt giảm điều kiện kinh doanh, tránh thực trạng một cửa nhưng nhiều ngách, công nghệ thông tin sẽ hỗ trợ tạo tính minh bạch và tính giải trình.

Huyền Trang