Cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước: Càng để lâu, càng bất lợi

Nhắc lại các con số về việc CPH, thoái vốn DNNN chưa đạt mục tiêu đề ra, Cục trưởng Cục Tài chính DN - Bộ Tài chính Đặng Quyết Tiến cho biết, trong quá trình triển khai, những cơ chế mới vô hình chung lại đưa ra nội dung quá chặt chẽ, thận trọng. Theo đó, đến hết quý II/2019, mới có 35/127 DN trong danh mục được duyệt thực hiện CPH. Số lượng DN còn phải CPH tới năm 2020 là 92/127 DN, chiếm 72% kế hoạch. "Cơ chế thì chung cho DNNN nhưng triển khai thì mỗi DN lại khác nhau. Tới đây, CPH, thoái vốn tại các tập đoàn, tổng công ty quy mô vốn lớn, đa ngành sẽ có vấn đề mang tính đặc điểm riêng" - ông Tiến nói.

Theo chuyên gia kinh tế TS Ngô Trí Long, quá trình CPH cần lưu ý rằng, bên cạnh mục tiêu tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước với hiệu quả cao nhất, việc CPH, thoái vốn nhà nước còn nhắm đến những mục tiêu quan trọng và dài hạn hơn là giúp nâng cao năng lực quản trị DN, giữ gìn thương hiệu, ngành nghề kinh doanh chính để từ đó tạo điều kiện cho phát triển bền vững của cả nền kinh tế trong dài hạn. Ông Long cho rằng, trong nhiều trường hợp, chậm CPH, thoái vốn cũng đồng nghĩa với khả năng gây thất thoát cho Nhà nước càng lớn.P Cồn Rượu Hà Nội (Halico) năm 2011 đã có đại gia ngoại mua 30% cổ phần với giá hơn 200.000 đồng/cổ phiếu; tròn một năm trước lên sàn với giá 31.000 đồng/cổ phiếu; đến giờ chỉ còn 12.000 đồng/cổ phiếu và hoàn toàn không có giao dịch. Công ty hoạt động lỗ liên tục từ 2015 đến nay. Hay tại công ty mẹ của Halico là Habeco cũng xuống dốc, lợi nhuận sau thuế giảm từ 1.100 tỷ (năm 2014) xuống còn 310 tỷ đồng theo số kế hoạch năm 2019; thị phần giảm từ 21% xuống còn 16%. “Những trường hợp như thế này, nếu Nhà nước không có cơ chế đặc thù để xử lý dứt điểm khó khăn vướng mắc để thoái càng nhanh càng tốt, thì chắc chắn bất lợi và thiệt hại sẽ càng nhiều hơn nếu kéo dài thời gian thoái vốn”- ông Long nói.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng, thời gian qua có rất nhiều ý kiến cho rằng cứ bán công ty cho nhà đầu tư ngoại là coi như “mất tất” hoặc “mất thương hiệu”. Tuy nhiên, nếu xét trên phương diện của một quốc gia thì việc đánh giá cái được, cái mất cần phải thực hiện một cách toàn diện. Thời gian vừa qua, nhiều vụ việc bán cho nhà đầu tư chiến lược trong nước cũng đã để lại những bài học như trường hợp CPH Hãng Phim truyện Việt Nam (VFS) - một thương hiệu điện ảnh có tuổi đời gần 60 năm. Nhà đầu tư chiến lược là Tổng Công ty Vận tải thủy (Vivaso) không hề có kinh nghiệm và khả năng trong lĩnh vực sản xuất phim. Vì thế, việc lựa chọn nhà đầu tư nội hay ngoại sẽ không thực sự quan trọng bằng việc đánh giá, lựa chọn được nhà đầu tư với công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm với thị trường Việt Nam, có cam kết gắn bó với thị trường Việt Nam trong dài hạn, có chiến lược phát triển dựa trên những sản phẩm thuần Việt.

Nói về thực tế triển khai CPH, thoái vốn DNNN, Tổng Giám đốc Công ty CP Định giá và Dịch vụ tài chính Việt Nam (VVFC) Vũ An Khang cho rằng, dù các văn bản quy phạm phát luật về CPH, thoái vốn ngày càng hoàn thiện, nhưng áp dụng vào trong thực tế muôn màu, muôn vẻ nên đơn vị tư vấn và DN CPH, thoái vốn vẫn gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc. Nhiều tập đoàn, tổng công ty hiện đang xin giãn tiến độ CPH do nhiều nguyên nhân, trong đó hầu hết bị chậm trễ trong công tác trình duyệt, phê duyệt phương án sử dụng đất.

Để đẩy nhanh tiến trình CPH, đại diện VVFC đề xuất, Nhà nước cho phép kết hợp xác định giá trị DN đồng thời với việc tiếp tục trình duyệt phương án sử dụng đất và phải hoàn thành trước thời điểm kết thúc quá trình xác định giá trị DN. Đồng thời, quy định cụ thể trách nhiệm của từng đơn vị, từng khâu để xảy ra chậm trễ trong việc phê duyệt phương án sử dụng đất.

Để hoàn thiện cơ chế chính sách về CPH, thoái vốn nhà nước, TS Ngô Trí Long cũng đề xuất, cần quy định rõ hơn về trách nhiệm của bộ, ngành và các bên liên quan trong CPH, thoái vốn khi mà kế hoạch, danh mục Thủ tướng đã phê duyệt cho cả giai đoạn. Đối với những trường hợp có vướng mắc, đặc thù hoặc chưa có quy định rõ ràng của pháp luật thì cần quy định rõ thẩm quyền do ai phải đề xuất phương án xử lý; ai có đủ thẩm quyền phê duyệt. Tránh tư tưởng đùn đẩy, sợ trách nhiệm trong xử lý công việc, không “tròn vo, đẩy công văn xin ý kiến vòng quanh” gây ách tắc, trì trệ.