Sau Ấn Độ, Trung Quốc có nguy cơ xung đột với Nhật Bản ở biển Hoa Đông

Trong khi Trung Quốc đang rơi vào tình trạng đối đầu căng thẳng với Ấn Độ tại khu vực biên giới ở Himalaya, một nhóm nhỏ các hòn đảo nằm cách xa đó hàng nghìn km có thể là một mồi lửa quân sự chực chờ bùng nổ.

Đảo Uotsuri trong quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên Biển Hoa Đông. (Ảnh: AP)

Cả Trung Quốc và Nhật Bản đều tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo mà Tokyo gọi là Senkaku còn Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư. Đây là nhóm đảo nhỏ nằm ở biển Hoa Đông, cách thủ đô Tokyo, Nhật Bản 1.900km về phía tây nam. Những tranh chấp về chủ quyền đã đẩy quan hệ Trung - Nhật vào tình trạng căng thẳng trong nhiều năm qua, đặc biệt sau khi Chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa 3 trong số 5 đảo thuộc Senkaku/Điếu Ngư hồi tháng 9/2012. Cả Bắc Kinh và Tokyo dường như không muốn lùi bước trong vấn đề này.

Tình hình tại Senkaku/Điếu Ngư có phần nào giống với Himalaya, nơi đã chứng kiến căng thẳng biên giới kéo dài hàng thập kỷ giữa Ấn Độ và Trung Quốc, với đỉnh điểm là cuộc đụng độ ngày 15/6 vừa qua, khiến ít nhất 20 binh sỹ Ấn Độ thiệt mạng. Hiện tại, 2 bên đã tiến hành đối thoại để giảm căng thẳng.

Nhưng điểm khác biệt ở đây là, “ngòi nổ” tại Senkaku/Điếu Ngư có thể gây ra một cuộc đối đầu quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc bởi Mỹ và Nhật Bản đã ký kết Hiệp ước phòng thủ chung. Nếu lãnh thổ Nhật Bản bị tấn công bởi một quốc gia nước ngoài, Mỹ phải có nghĩa vụ bảo vệ đồng minh.

Lo ngại về một cuộc đối đầu quân sự đã tăng cao vào tuần trước khi lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản thông báo tàu của Trung Quốc xuất hiện tại vùng biển gần Senkaku/Điếu Ngư hàng ngày, kể từ giữa tháng 4 vừa qua, lập kỷ lục mới về số ngày hiện diện liên tục. Phía Nhật Bản cho biết, Trung Quốc đã áp sát quần đảo này suốt 65 ngày qua.

Lập trường kiên quyết không nhượng bộ từ cả 2 phía

Phản ứng trước việc Trung Quốc gia tăng sự hiện diện gần quần đảo tranh chấp, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga đã bày tỏ lập trường cứng rắn của Tokyo trong một cuộc họp báo ngày 18/6: “Quần đảo Senkaku nằm dưới sự kiểm soát của Nhật Bản, là một phần lãnh thổ Nhật Bản theo lịch sử và theo luật pháp quốc tế. Điều cực kỳ nghiêm trọng là Trung Quốc vẫn tiếp tục các hoạt động của nước này. Chúng tôi sẽ phản ứng với phía Trung Quốc một cách kiên quyết và bình tĩnh”.

Trong một tuyên bố vào ngày 20/6, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng lặp lại quan điểm giống Nhật Bản nhưng ở hướng ngược lại.

“Quần đảo Điếu Ngư và các đảo nhỏ trong quần đảo này là một phần vốn có của lãnh thổ Trung Quốc. Chúng tôi có quyền thực hiện các hoạt động tuần tra và thực thi pháp luật tại các vùng biển này”.

Những bình luận tương tự thời gian gần đây cũng được xuất bản trên tờ Global Times của Trung Quốc. Bài báo có tiêu đề “Những người bảo thủ tại Nhật Bản đã phá vỡ quan hệ Trung-Nhật bằng cách thổi phồng tranh chấp quần đảo Điếu Ngư”, chỉ trích những nỗ lực đang diễn ra tại tỉnh Okinawa của Nhật Bản nhằm thay đổi chính quyền các đảo, lưu ý rằng điều này có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ 2 nước.

Nhìn bề ngoài, động thái của Hội đồng thành phố Ishikagi, thuộc tỉnh Okinama, nơi quản lý các hòn đảo này dường như vô hại. Theo tờ Asahi Shimbun của Nhật Bản, cơ quan này muốn chia tách các hòn đảo với các khu vực đông dân cư của đảo Ishigaki để hợp lý hóa các hoạt động hành chính. Nhưng trong nghị quyết đưa ra, thành phố Ishigaki khẳng định “các đảo là một phần của lãnh thổ Nhật Bản”. Đây là điều khiến Trung Quốc nổi giận.

“Việc thay đổi chính quyền các đảo vào thời điểm này chỉ có thể khiến tranh chấp trở nên phức tạp hơn và dễ dẫn đến nguy cơ xảy ra một cuộc khủng hoảng”, giáo sư Li Haidong tại Viện Quan hệ Quốc tế của Đại học Ngoại giao Trung Quốc nói với Global Times.