Nở rộ phong trào xây mới cổng làng

Thay vì trùng tu, tôn tạo những cổng làng xưa cũ vốn có thì hiện nay ở các địa phương trong tỉnh Nghệ An đang nở rộ phong trào xây mới cổng làng, cổng xã. Việc làm này không những gây tốn kém, lãng phí tiền của nhân dân đóng góp mà còn làm mất đi nét dung dị, hiền hoà của làng quê Việt.

Đến xã Hưng Tân, huyện Hưng Nguyên, ai ai cũng không khỏi ngỡ ngàng trước sự đồ sộ của cổng làng Cần. Đây là chiếc cổng đi chung cho người dân hai xóm 3 và 4 của xã Hưng Tân. Theo người dân địa phương, cổng làng này xây năm 2013, được thiết kế 2 tầng với mái trên cao cong cong như đình chùa, họa tiết hoa văn được tô vẽ rất bắt mắt. Hai bên cổng làng còn khắc hai câu đối nói về tình làng nghĩa xóm.“Cổng làng này được xây dựng ngót nửa tỷ đồng.Con em trong làng phải công tìm hiểu trong sách vở, rồi tham khảo ở nhiều địa phương khác trong cả nước mới xây dựng được cổng làng như thế này”, ông Trần Nam, bậc cao niên trong làng chia sẻ.

Tìm hiểu được biết, xã Hưng Tân có 9 xóm thì đã có 6 xóm có cổng làng được xây mới. Cổng hoành tráng và đồ sộ nhất là cổng làng Cần.So với cơ sở hạ tầng, đường sá, nhà cửa và đời sống của người dân nơi đây thì cổng làng văn hóa dường như chưa tương đồng.

Đưa ra quan điểm về xây dựng cổng làng hiện nay, ông Nguyễn Xuân Thủy, Trưởng phòng Văn hóa huyện Hưng Nguyên chia sẻ: “Hiện chưa thống kê đầy đủ nhưng ước khoảng gần 40% xóm, làng của huyện Hưng Nguyên đã có cổng làng mới. Điều đó cũng cho thấy nhu cầu xây dựng cổng làng của người dân là rất lớn. Đây là công trình cộng đồng dân cư, tất cả các cổng đều được xây dựng từ nguồn đóng góp của người dân địa phương, kêu gọi con em xa xứ, doanh nghiệp trên địa bàn ủng hộ… bởi vậy huyện cũng không quản lý được nhu cầu của các làng, mỗi làng có một kiểu dáng và quy mô khác nhau. Dù chưa phải chạy theo “phong trào” nhưng vì làng nào cũng muốn khẳng định sự bề thế, sự sung túc của làng nên không tránh khỏi việc “đua nhau” xây cổng làng. Đa phần người dân khi xây dựng cổng làng đều cho rằng: không thể nói làng giàu có, làng phát triển mà chiếc cổng làng lại nhỏ được. Xây dựng cổng làng không phải cho bây giờ mà cho con cháu mai sau”.

Khi đời sống ngày càng phát triển, người dân của các làng, nhất là những người con xa quê lại muốn đóng góp sức mình để xây dựng nên chiếc cổng làng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.Họ xem đây là hình thức để nói lên tiếng nói của quê hương mình.Ở xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, chiếc cổng làng được xây dựng hơn 3 tỷ đồng từ sự đóng góp của những người con xa quê thành đạt.Với họ, mỗi lần đi xa về, nhìn thấy cổng làng nghĩa là đã nhìn thấy làng Quỳnh.“Quá trình xây dựng, chính quyền xã và những người xa quê ủng hộ xây dựng cổng làng đã nhiều lần tổ chức họp, lấy ý kiến và cổng làng hiện nay là kết hợp giữa quá khứ và hiện tại”, ông Hồ Quang Tuấn – Chủ tịch xã Quỳnh Đôi cho biết.

Cùng với cây đa, bến nước, sân đình, cổng làng cũng là hình ảnh thân quen đối với người dân Việt Nam.Cổng làng là biểu tượng cốt cách, văn hóa người dân trong làng.Phía sau chiếc cổng làng là cộng đồng, gia tộc, là tình làng nghĩa xóm bền chặt. Theo các nhà quản lý văn hóa, cổng làng không nằm trong quy định về thiết chế văn hóa, tiêu chí để xây dựng làng, bản, khối xóm văn hóa ở khu dân cư nhưng rất nhiều địa phương đã xây dựng cổng làng. Hiện chưa có một quy định chung nào về cổng làng hiện nay và cũng khó có thể biết thế nào là đúng, thế nào là đủ. Thế nên cũng không tránh khỏi việc xây dựng cổng làng ngày nay ở nhiều địa phương trong tỉnh Nghệ An đang theo kiểu mạnh ai nấy làm và to nhỏ tùy thuộc vào năng lực tài chính của mỗi địa phương.

Ông Phan Hữu Thịnh, người viết sử làng Quỳnh luôn trăn trở: Cổng làng có ý nghĩa rất quan trọng. Xây dựng cổng làng nghĩa là phải làm cho chiếc cổng làng trở thành hình ảnh thân thương. Cổng làng phải nói được tâm hồn, tình cảm của người dân trong làng. Còn xây dựng cổng làng rồi biến làng thành phố... nghĩ ra cũng rất buồn.

Cổng làng không nhất thiết phải phô trương, to cao, hoanh tráng quá mà mang dáng dấp, hồn cốt của làng, như vậy vừa mang tính giáo dục cao vừa thể hiện được nét văn hóa. Điều cần cân nhắc hiện nay, đó là trước khi xây dựng cổng làng phải đem cổng làng đúng về giá trị của nó, cổng làng phải gắn liền với sự hình thành và phát triển của làng và là tiếng nói, cốt cách, văn hóa của làng. Nên chăng, các ban ngành chức năng cần có hướng dẫn, quy định cụ thể để công trình này thật sự mang đậm bản sắc văn hóa và hạn chế lãng phí, tốn kém tiền của nhân dân.

Bích Huệ