Kinh tế “đen”

Hiện nay, trên thế giới đang phổ biến một số tên gọi như: khu vực phi chính quy (Informal sector); kinh tế bóng đen (Shadow economy); kinh tế ngầm (Underground economy)…

Thuật ngữ “Khu vực kinh tế phi chính thức” đầu tiên do Hart lần đầu tiên đề xuất năm 1973. Nói đến lĩnh vực kinh tế này nhiều người nghĩ rằng đó là các hoạt động như buôn bán ma túy, buôn lậu…song phạm vi của nó còn lớn hơn rất nhiều, ví dụ “kinh tế vỉa hè” và nhiều hoạt động kinh tế khác chưa nhìn thấy.

Theo ước tính của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), kinh tế phi chính thức đóng góp trung bình từ 1% cho đến 20% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của các quốc gia trên thế giới.

Sự đóng góp của kinh tế phi chính thức là không hề nhỏ. Sự quan tâm về khu vực này vì thế mà ngày một nhiều hơn, song về khái niệm và định nghĩa thống nhất thì vẫn còn rất mơ hồ.

Một khi còn mơ hồ về khái niệm cũng có nghĩa kinh tế phi chính thức còn khó quản lý. Dĩ nhiên hậu quả cũng rất lớn. Vỉa hè là một ví dụ, luật không cho phép chiếm dụng vỉa hè để kinh doanh, nhưng trên Internet rất phổ biến nội dung rao vặt… cho thuê vỉa hè!

Năm ngoái, TP HCM rầm rộ ra quân lấy lại vỉa hè cho người đi bộ, ông Đoàn Ngọc Hải không thể thành công với búa tạ và mệnh lệnh hành chính. Không ngờ vài ba mét vỉa hè ở Quận 1 lại chứa trong đó quá nhiều bí ẩn, ông Hải thất bại không phải vì thiếu quyết tâm, không phải vì người dân phản đối, mà thế lực ngầm nắm giữ mối lợi khổng lồ từ vỉa hè.

Sau đợt đó, thuật ngữ kinh tế phi chính thức, hay còn gọi kinh tế vỉa hè ở nước ta được nhắc đến khá nhiều. Nhưng vỉa hè chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.

Cờ bạc online, cá cược thể thao qua mạng, là “ngành” kinh tế - tội phạm còn khủng khiếp hơn. Chỉ riêng vụ Phan Sào Nam và tướng công an Phan Văn Vĩnh có đến 40 triệu tài khoản đánh bạc “nướng” hơn 10.000 tỷ đồng vào game bài.

Tại nhà Phan Sào Nam, cơ quan công an phối hợp với kho bạc... đếm mấy ngày trời mới hết kho tiền tích lũy được từ hoạt động kinh tế ngầm có bóng dáng bảo kê, xã hội đen.

Lượng tiền giao dịch online lên đến hàng chục ngàn tỷ đồng. Nếu chưa bị ngăn chặn, những con số nói trên sẽ còn tăng lên ở mức độ khủng khiếp, gây nhiều hệ lụy xấu.

Ngoài cờ bạc trên mạng Internet không thiếu những tài khoản cá cược bóng đá có máy chủ ở nước ngoài, ngoài những vụ bị khui ra, còn rất nhiều chưa bị “sờ gáy” và chưa ai kiểm kê hết có bao nhiêu ngàn tỷ bị chuyển ra nước ngoài, được “rửa sạch” bằng bất động sản.

Xu hướng hợp thức hóa cờ bạc khá phổ biến trên thế giới, những địa danh nổi tiếng như Las Vegas (Mỹ), Hồng Kông, Ma Cao (Trung Quốc) Singapore, Thái Lan… những nơi đó từng trải qua tình trạng như Việt Nam. Không thể cấm triệt để cờ bạc nên hợp thức hóa là “nhất cử lưỡng tiện”.

Với Singapore nước này từng khước từ khoản đầu tư 10 tỷ USD xây sòng bài từ tập đoàn Las Vegas Sands, nhưng điều đó mang lại hối tiếc cho cố Thủ tướng Lý Quang Diệu, vì mất cơ hội thu hút du khách. Nhưng thế hệ lãnh đạo sau này đã nắm bắt cơ hội.

Thứ nhất, tạo ra hành lang pháp lý để quản lý ngành kinh tế phi chính thức, ví dụ giới hạn độ tuổi, quốc tịch, thu nhập cá nhân, tức là lôi cờ bạc ra “ánh sáng”.

Thứ hai, căn cứ vào điều kiện kinh doanh, nhà nước có thể thu thuế, thậm chí áp dụng mức thuế “đặc biệt” để thu về nguồn tiền không nhỏ cho ngân sách.

Thứ ba, nếu không còn cờ bạc “chui” chắc chắn ngành công an không mất đi những cán bộ mà trước đó họ rất có uy tín trong ngành, như tướng Hóa, tướng Vĩnh và cả những cá nhân xuất sắc trong lĩnh vực công nghệ thông tin như Phan Sào Nam.

Thứ tư, môi trường Internet hiện tại và xu hướng 4.0 trong tương lai mọi thứ đều có thể kết nối trong thế giới ảo - thực tế ảo. Cờ bạc qua mạng còn phát triển mạnh, nếu không nhanh chóng hợp thức hóa, sẽ còn thiệt hại nhiều.

Thứ năm, hợp thức hóa cờ bạc là xu thế của thế giới, có thể kết hợp với du lịch tạo ra ngành kinh tế chính thức. Tại sao không?

Trương Khắc Trà