Ảo tưởng khởi nghiệp nhiều người trẻ đang tự "giết chết" chính bản thân mình

Khởi nghiệp hay làm thuê, làm gì cũng được, miễn là bạn cảm thấy mình hạnh phúc.

Sarah đã làm việc tại Guardian Technologies gần 10 năm nay. Khởi đầu là một tập sự viên, giờ đây cô đang giữ vị trí điều hành kinh doanh với mức thu nhập 100.000 USD mỗi năm. Bạn bè cô đa phần là những doanh nhân, họ cười nhạo cô là một kẻ làm thuê hèn mọn và "sống không có ước mơ". Thực lòng Sarah cảm thấy chuyện đó thật nực cười và cô cũng chẳng quan tâm. Mặc dù rất tôn trọng họ nhưng cô cảm thấy mình không cần đòi hỏi gì hơn với công việc và cuộc sống hiện tại.

Trong khi họ phải dành phần lớn thời gian rảnh để làm việc thì cô được phép nằm dài trên sofa mỗi tối và rảnh rang đi dã ngoại cuối tuần. Trước khi bước qua tuổi 30, Sarah đã dành 4 tuần nghỉ phép mỗi năm để đặt chân đến vô số địa điểm danh sách yêu thích. Trong khi bạn bè cô thì bị giam cầm trong bốn bức tường ngày qua ngày.

Vậy chúng ta nên làm chủ hay đi làm thuê?

Đầu tiên, tôi phải nói rằng khao khát trở thành ông chủ không phải điều ngớ ngẩn. Xét cho cùng, tôi đã chọn con đường đó cho riêng mình, quá trình xây dựng JotForm với gần 4 triệu người dùng trong 12 năm qua đã cho tôi cơ hội được làm việc với một đội ngũ những người phi thường. Nhưng tôi cũng phải nói rằng ước mơ yên phận kẻ làm thuê cũng chẳng hề ngu ngốc. Đó chắc hẳn là lựa chọn tối ưu hơn cho một số người.

- Họ lựa chọn góp sức cho sự phát triển của công ty chứ không phải mất ngủ về những rủi ro trong kinh doanh.

- Họ lựa chọn được hưởng lương hậu hĩnh chứ không phải lo lắng kiếm tiền lo cho gia đình suốt phần đời còn lại?

- Họ chọn có một con đường thăng tiến rõ ràng chứ không phải ghì chặt lấy một tương lai không có gì đảm bảo?

- Họ lựa chọn được nghỉ phép và hưởng những phúc lợi khác chứ không phải cật lực trong tinh thần làm việc 80 giờ?

Phải chăng những người yên phận làm thuê đang bị đánh giá thấp?

Khi cụm từ "khởi nghiệp" trở thành trào lưu thì việc chỉ là một kẻ làm thuê, ngày làm 8 giờ đột nhiên kém hấp dẫn. Nhiều người đánh giá những kẻ làm công ăn lương như một kẻ hèn mọn, sống không có mục đích và chỉ là con cừu của Santiago. Tôi hoàn toàn không đồng ý.

Câu chuyện của Sarah là một điển hình về những lợi ích của người làm công ăn lương mà dân khởi nghiệp hiếm khi có được. Trải nghiệm của cô là trải nghiệm của nhiều người, nhưng việc khởi nghiệp rồi bán công ty với giá hàng triệu USD thì không phải ai cũng làm được.

Làm chủ không đồng nghĩa với hạnh phúc, tự do, giàu có và danh tiếng

"Tôi sẽ hạnh phúc khi... " là ý nghĩ trớ trêu đã gây không biết bao nhiêu đau khổ cho bất kể ai theo đuổi bất cứ điều gì trên đời. Chúng ta luôn chạy theo thứ gì đó và dù cho khi ta có được thứ mình muốn, ta vẫn cảm thấy có chút trống rỗng nào đó.

Trong tâm lý học, khái niệm này được gọi là "ảo tưởng tập trung" (focusing illusion). Đó là một xu hướng nhận thức khi người ta nâng tầm quan trọng lên một khía cạnh của một sự kiện, gây ra sai lầm trong việc dự đoán chính xác lợi ích trong tương lai.

Bạn thường tự vẽ cho mình những viễn cảnh đẹp đẽ như một câu chuyện cổ tích, nhưng khi bạn thực sự có được nó thì lại không rực rỡ như thế. Nhiều kẻ tham vọng vướng phải hiện tượng tâm lý như vậy. Họ mơ tưởng về cuộc sống của doanh nhân, nhưng một khi thực sự sống cuộc sống đó, họ mới nhận ra thực tế mọi thứ chẳng giống tưởng tượng chút nào.

Thông thường thì những câu chuyện này bắt nguồn với dạng "Tôi sẽ hạnh phúc khi…"

Tôi sẽ hạnh phúc khi tôi mở công ty.

Tôi sẽ hạnh phúc khi công ty tôi kiếm được 10.000 USD mỗi năm.

Tôi sẽ hạnh phúc khi bán công ty và trở thành tỷ phú.

Tôi sẽ hạnh phúc khi…..

Từ kinh nghiệm của bản thân với tư cách là doanh nhân, sự tự do, giàu có, và danh tiếng,.. không thể đạt được thông qua việc khởi nghiệp:

• Tôi sẽ hạnh phúc vì làm doanh nhân tôi sẽ có sự tự do. Cuộc sống không hề thoải mái hơn sau khi xây dựng JotForm, ít nhất trong vòng 10 năm. Sau 12 năm, phần việc của tôi chỉ ngày càng phình to ra: Quản lý, tuyển dụng, xây dựng chiến lược và những lo âu. Nếu là một doanh nhân, bạn phải làm việc 40h mỗi tuần và lo lắng thêm 40h trong thời gian nghỉ ngơi, cuộc sống của bạn có thực sự tự do không?

• Tôi sẽ hạnh phúc hơn vì là doanh nhân tôi sẽ giàu có hơn. Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra nếu việc kinh doanh thất bại. Điều hành một công ty không dễ dàng như câu chuyện cổ tích mà truyền thông lâu nay vẫn nói với bạn. Cuộc sống đâu còn màu hồng nếu mất sạch khoản vay hàng chục ngàn USD khi giấc mơ của bạn không thành hiện thực. Một khi đã nói tới khởi nghiệp, đừng mong đợi quá nhiều vào sự giàu có. Triệu phú chỉ có ở những ngoại lệ hiếm hoi của khởi nghiệp. Thực tế, doanh nhân mới trung bình kiếm được khoảng 5USD/giờ và các doanh nhân cấp cao kiếm được 62USD/h. Đó là mức thu nhập tốt nhưng để trở thành triệu phú thì còn xa.

• Tôi sẽ hạnh phúc vì làm doanh nhân tôi sẽ nổi tiếng. Đây lại tiếp tục là một quan niệm sai lầm. Trong khi Musk hay Zuckerberg nổi tiếng như những ngôi sao ca nhạc thì hầu hết doanh nhân hoàn toàn không được chú ý. Thay vì cố gắng để xuất hiện trên bìa tạp chí, tôi dành thời gian quý báu cho gia đình của mình

Nếu muốn có thời gian linh hoạt, bạn hãy làm việc cho một công ty quản lý từ xa. Nếu tìm kiếm sự dư giả, bạn có thể làm việc trong lĩnh vực bất động sản, kinh doanh hoặc ngân hàng đầu tư.

Vì vậy, khi thực sự cân nhắc về tự do, danh tiếng hay giàu có,... bạn sẽ nhận ra khởi nghiệp không phải cách tốt nhất để đạt được những điều đó. Trở thành ông chủ không phải là con đường dành cho tất cả mọi người, có thể bạn được sinh ra để dẫn đầu nhưng không đồng nghĩa là mọi người cũng vậy. Trước khi quyết định sẽ trở thành ông chủ hay nhân viên, để tránh mắc phải ảo tưởng tập trung, ta có thể tự hỏi điều gì thực sự khiến mình hạnh phúc, và hãy thành thật với chính mình.

Tại sao trong từ điển của Đại học Harvard không có từ 'Tốt nghiệp'?

PV